Bermiotarra

. eguerdidxe prepara barik takot ondiño - ez takot ezebe eguerditxerako; patatak dxan bikuz - eguerdi ederra paga dosku, beran egune ezan da ta - eguerditxen eztot dxan ezer, eguerdidxe ezta ezan neure gustokue ta

Jatekue ere erabiltzen da bazkari hitzaren ordez, baina gitxiago. Eguerdikoa hitzetik hartu eta zuzenean sartu da. Auzoetan eberdidxe esaten da.

Azkuek ez du jaso zentzu honetan, bai, ordea D.A.R.k Bermeoko hitza dela esanez.

EGUERDIKORA

Bazkaldu ostean. Arratsaldean.

eguerdikora dxungo gariez Bilbora
esan dau eguerdikora dxuteko bera ikusten
eguerdikora ezan ezik eztau eitxen biarrik
eguerdikorako prepara plaidxera dxuteko

Oso arraroa egiten zait hitz bau, baina hor dago. nora erabiltzen da noiz erabili beharrean. eguerdi + ko + ra → eguerdikora.

EGUNEK ARGI

Konturatu.

badakizule nor dan diñozu, oraiñ ein dotsu egunek argi?
auntxek egin dotso orreri egunek argi

EGUNO

Sekula. Inoiz ez.

San Mamesera enai juen eguno!
nota txarrakaz bazatozen etxera eguno etsut eingo erregalorik
Aqualandiara enai juen eguno, baie gustako lekidast!

EGUNO LAKORIK!

Sinestezina denean. Holakorik!

eguno lakorik e! Sekule be eztot ikusi!
eguno lakorik! Guzurre diñotela ta ez dost ein kasurik

EGURREN BILLE IBILLI

Norbera ibili zigorraren bila.

alabatxu, zeu zabiltzez zeure egurren bille
neu nabillela neure egurren bille, zeuk emon dostazulako emotekue

EIDXO

Nekatu. Literalki, eho.

eidxo eidxo eiñdxe etor gariez kaletik
olan bazabiltzez eidxo eingo zara

EIDXOTA

Nekatuta.

eidxota itxi nau San Juanerako bidiek
dxantzan eidxota, Lamerako banko baten dxesarri garizen

Adberbio funtzioan ere erabiltzen dela ikusten dugu.

EIDXUEK

Nekatuta, baina pluralean.

Kasu honetan aditza substantibatuz egiten da. Gainera beti erabiltzen da pluralean.

eidxuek eiñ dxuz dxantzan, ordu bi bai
negar eidxuek eiñ dxe dxun da oire
negarrez eidxuetan egon da goix guztidxen
biarrien eidxuek ein bidiez gauzek ondo okitxeko

Ikusten denez, deklinatu ere normal egiten da. Azkuek bere hiztegian Mundakakoa bezala azaltzen du. Baina zentzu aldetik ere ez da berdina, zeren berak, hacer ezfuerzos excesivos itzultzen du, eta Bermeon muchas moliendas izango litzateke literalki itzuli ezkero, beraz, ugaritasuna ematen du. Honela, kantitatezko adberbio baten funtzioa betetzen du.

EIN BIARRA GOGORRAUE

Derrigorrez egin beharra.

eztot guzan ein, baie ein biarra gogorraue
etor biarra gogorraue ezan da, da etorri ein biar

EITXEN EITXEN

Ekinean-ekinean. Egiten-egiten.

eitzen eitxen okin bi de lapikue, su gitxigaz
eitxen eitxen, ikasi eitxen da

EIÑ ARIN

Ondo egin barik, gehienetan jatekoa.

dxatekue eiñ arin ein bide ondo egoteko
okelie be eiñ arin badau gozuau

EIÑEKIDXEN / DXON

Ekinean. Konturatu barik zerbait egitea. Ekinean-ekinean.

eiñekidxon eiñekidxon, etzeko biarrak akaba dotez
zer eiñekeidxen, Bilbora allega garizen
zer eiñekidxen, jersie akaba zu
ardau botilliri akabue emon tsagu zer eiriekidxon

Hitz honen etimologia ekinean hitza da.

ekinean → ekiñean → ekiñien → ekiñijen → eiñekidxen.

Kontsonanteen metatesia egin da. Aurrerago ere, ikusi dugun bezala, nahiz eta palatalizatu, Bermeoko hizkerak ez du galtzen aurreko i. Horregatik, kasu honetan, sudurkari borren aurrean i bat desarroilatu du.

EKAU

Emaidazu.

Aginte kutsuaz erabilitako aditza da.

ekau ori boltsie neurie da ta
emon tzuten gauzie ekau iñok dxakin barik
ekau aur ganien dauen librue

Nahiz eta ekarri aditzetik hartuta egon, zentzua eman da.

ekar eidazu → ekardazu → ekadazu → ekazu → ekau.

Azkuek, bere hiztegian Mundaka, Ipazter eta Bermeorako jartzen du.

EKILIKUA

Horixe berori. Ondo. Horrela da.

au ein bi dot? Ekilikua
bidxar etorko dala esan dau ezta ? Ekilikua
zuk danari esan bi tzazu ekilikua

Hitz hau gaztelerazko equilicuá dugu, etimologia italierazko eccoli qua izan daiteke, eccoli hitza ecco-tik datorrelako, eta berori latinezko ecce, eccum, hona hemen esanahia duelarik.

ELANBRA

Arlanpa. Moilan batelak igotzeko egindakoa.

elanbran itxi dotez otzarak garbiteko
elanbran dxeusi de, batela altzaten dauela
eztakixu portuko elanbrie non dauen?
elanbrara baja bi dot izterrak garbiten

Gaztelerazko rambla hitzetik hartuta dago, baina zentzua ez du hitz horri dagokiona, rampa hitzari baizik.

rambla → erranbla → elanbra. i eta rr kontsonanteen metatesiaren bidez aldatu da hitza.

ELASTIKO / UE

Kamiseta.

elastiko barridxe erosi bi tzut
kakaz beteta dakozu elastikue
abanderado ixena dakoien elastikuek tiez onenak

Jantzi hori deskribatzeko beste hitz bat, interiora da. Kintanak barrengo-elastikoa deitzen dio. Gaur egun, soineko horren materiala ez da izaten hain malgua, baina antzina bai, eta hitz hau aspaldikoa denez, horrela geratu da gaurko barne jantzi horretan.

ELEGANTE / IE

Bikaina. Oso gozoa. Ederto dagoena.

ure dau elegante, asma be ezta eitxen otzik sartukeran
indxabak tauz elegante, iñon bez obiaurik
erosi dauen kotxiek motorra dako elegantie
egualdidxe dau elegantie
pelikule elegantiek emoten txuz telebisiñuek

Hitz hau aspalditik erabiltzen den gaztelerazko hitza dugu. Adineko zein gazteen arteko erabileran ez dago ezberdintasunik, normalki erabiltzen da.

ELEJIDXE

Aukeran.

plazan eleji andidxe on da, arraiñe arraiñe lez on da
arek, zapatatan, elejidxe dakotzu
elejidxe on da lez, elejiten emon dost
ezta on elejirik, da dauena artun de etorri bi zan nai

Argi dago gaztelerazko a elegir hartuta dagoena. elegir → elegia → eleji.

ELIXEKUEK ARTZIKO / EMOTEKO MODUEN

Erabat nekatuta.

San Juanera dxun nai da orain nau elixekuek artzieko moduen
zure alabie ikusi dot Lamerako bankuen tunbeta, kantzata, elixekuek emoteko moduen

ELIXEN DEITXU BAKO DXOSTUNE

Titulu edo esperientzia gabeko jostuna.

nok ein dotsun erropie, elixen deitxu bako dxostune da
elixen deitxu bako dxostune da baie eztau besterik

EMOISTEK AMORE!

Bai zera! Esandakoa sinesten ez denean.

Erreala Uefara dxungo dala? Txo, emoistek amore
emoistek amore lagun, ori eztau sirñistuten zeure amak pe

ENBAJA

Kontserbatzeko arraina latetan sartzea.

Arrain lantegietan erabiltzen den hitza da. Antxoa, zein atun trontzoiak latetan sartzeari deitzen zaio. Baina konparazioan ere, asko sartzen da.

gaur antxobie enbajaten on gariez frabiken
ezta etorri enbajateko antxobarik, txikidxe ezan da dana
bertan on gara, antxoba lez enbajata, prentsata
an bota dostez kajan barruen enbajata tomate guztidxek

Gaztelerazko empacar = enfardar, empaquetar hitzetik harruta dago. empacar → enpaka → enbaja. Joera normala ez izan arren p → b egitea, gehienetan alderantziz gertatzen baita, Bermeon behintzat, kasu batzuetan ematen da.

ENBAJADA

Arazoa. Buruhaustea.

bestelako enbajadie dakastazu alabatxu
enbajada ederra dako arek etzien

Notizia.

neure aiztiek ekar dau ori enbajadie
ez etorri niri enbajadakaz

Badirudi gaztelerazko embajada = mensaje bera dela hitz horren jatorria.

ENBARKA

Harrapatu. Itsasoan erabilitako hitz hau, edozer harrapatzen denean erabiltzen da.

an, enbarka dau arek boltsie, da iñok etso esango ezer
enbarka ta enbarka diruek, kantsa be ezta eitxen

ENBLEMA

Arazoa. Buruhaustea.

zelako enblemie dxeusi dxatzo ganien ba
arek bestelako enblemie dako baporien
enblemakaz kokoterarte nau

Ez da gaztelaniako emblema edo ezaugarriaren zentzuaz erabiltzen, nahiz eta hitz hori izan formaz.

ENBOLIKE

Liluratu. Turditu. Tontatu.

zeure berbakaz enbolike nozu
enboliketa nau alabatxi berak esan dostezenakaz
ez enbolike iñor, enau orretarako ta
onek imiek enbolike enbolike eitxen zaitxuz

Hitz honek, gaztelerazko embobar eta bobalicona hitzak hartu ditu oinarritzat.

emboba + licar → enbobalika → enboalika → enbolika → enbolike.

ENBRA / IE

Emakumea, baina gaztea.

Ez dauka gaztelaniazko zentzua bera. Euskaraz, toki batzuetan adineko emakumeari dagokio, edo beste zentzu batetan, Kintanak jartzen duen bezala mujer apetitosa, Bermeon, emakumezko gazteari dagokio. Ezkondu gabekoa. Jaioberria bada ere berdin.

dxaidxobarridxe zelakue ezan da ba, enbrie edo mutille?
aurrek enbriek dxo nau
enbrak bakarrik on diez Lameran, mutillek frontoien on diez
mutillek mutilletara da enbrak enbratara para bi diez

Gaztelerazko hembra da hitza, baita zentzua ere, baina esan bezala, mugatu egiten da.

ENDEKATU

Sikatu. Gutxi garatu.

Aditz funtzioan:

balkoien okin dxoten lorie endekatu eiñ dxe
amuma be aspaldidxon endekatu eiñ dxe

ENDEKATUTE

Sikatu. Gutxi garatu, baina adberbio funtzioan.

onek sagarrak endekatute dauz
endekatute dau au imie, geixoren bat dako antza
endekatuiko gixona da ori, asi be ezta eitxen da
endekatute geratu da, etsazu ikusten tximorrak?

Badirudi hitz hau, gaztelerazko endemia hitzetik sortu dela. Hala ere, ez nagoenez seguru, hitz honen eboluzioa zein izan zitekeen, hipotesi modura azaltzen dut hurrengoa.

endemia + tu → endemikatu → endeikatu → endekatu.

ENE ALABIE!

Esklamatiboa. Lelo antzekoa.

Haserrea.

ene alabie! Ori ein bi zan zu!
ene alabie! Abixe bi zan zu lelau, Bilbora dxungo zarana

Kezka.

ene alabie, eztaJa etorko pentzaten zu?

ENEBADA TA ENIE!

Zoritxar bat, disgustu bat edo antzeko zerbait gertatzen denean erabiltzen den esaldia dugu.

Enebada ta enie! Ze ikusteko gauz, seguru illek pe badauzena!
desetxue duela itxosuen dinoie, ai enebada ta enie!
enebada ta enie! Zer da pasaten dana amen erridxen, gaztiek galdute dauz da

ENEFRAKAS

Zentzu karinosoan erabiltzen da. Txarto janzten den gizona edo umea, fraka zabalak edo antzeko soinekoak.

enefrakasen antza dakozu
gure enefrakastxu! baie zelan zuez dxantxitxe ba
auna erdu enefrakas, orrek frakak ondo imitxen
enefrakas utse zara txetxo, ezin obeto dxantzi!

ENFADA

Beteta. Gogaitu.

eztot gure pastelik enfadata nau eurokaz da
Galizidxen, langostinuek dxaten enfada eitxen zara
ez enfada iñor e? ez takot umorerik eta
onek imiek enfada-enfada eitxen nau
enfadaten bazaitxuz kalera bota

Ez du gaztelerazko enfadar zentzua.

ENFADO / DUE

Nazka. Arrabia.

enfadue emoten dost orrelako gauzek entzutiek
eske enfadue emotekue da
ba enfadue emoten batsu auenta
nik berari esan tsat arpeire, enfadue emoten dostela
iñon begire egotiek enfadue emoten dau

Gaztelerazko enfadar aditzak eta enfado izenak ez dute Bermeon erabiltzen den zentzua.

ENGAÑOTI / DXE

Engainatzen duena.

engañotidxe zara engaiñe ein nozu te
zu zara engañoti bet
engatiotidxekaz eztot kure ibilli

Gaztelerazko engaño erabili da adjetibo hau egiteko. engaño + -ti atzizkia gehituz → engañoti.

ENKALLE

Ainguratu. Aditz funtzioan.

ez enkalle niri iñok ez tauena gure
saldu iziñik okiñ dxauena laguneri enkalle tso
txakurre enkalleko tsut eziñ dxot dxabon da

ENKALLETA

Ainguratuta.

Adberbio funtzioan.

goixeko laurek emon doskuz bertan enkalleta ardauek edaten
egun baterako dxuen da bertan enkalleta geratu da illebetien
enkalleta nau etzien, eziñ dxot urten iñora
amari itxi tso imie enkalleta, bera Benidorrera dxuteko

Itsasontzientzat erabiltzen den hitza, hizkera arruntera pasatu da.

ENPANADA

Pertsona edo gauza ezatsegina. Aspergarria.

bestelako enpanadie ekartso, berak eziñ dxauela eiñ dxe, tanborradako erropa guztidxek in bi txuzela
niri ez ekarri enpanadarik, zeure lagune da ta zeu konpondu
enpanadie zara txo, enpanadie, eztok enteniten ela?
ez tokure beran onduen para, empanada utse da ta

Turdiduta. Tontatuta figuratiboan.

ez zarala entera? Enpanadie be ez takozu zuk txikidxe
zelako enpanadie dako ba, ondiño pasa barik tako atzokue
ekar dauen enpanadigaz iñor be eztau ezetu

Gaztelerazko enpanada edo torta bi hitz horien zentzua hartu du literalki, baina zentzu figuratuan erabiliz.

ENPATXA

Nahastu. Endredatu.

Aditz funtzioa betetzen du.

enpatxa-enpatxa eitxen nozu da gero zeuk burue libre
iñor ez enpatxa, neiku nau eindxe ta
eztot kuzan dxuen, baie azkanien enpatxa nau
zeu tire gure bazu baie ni ez enpatxa
onek neu enpatxaten nau leko g,uztidxetan

Azkuek ez du jaso forma bau, bai, ostera, enpatxata. Baita D.A.R. k eta Kintanak ere, baina beste zentzu batez jaso dute, hau da, impedir, obstaculizar definizioa ematen dute.

ENPATXATA

Nahastuta. Endredoan sartuta.

Adberbio funtzioan dago.

aregaz enbriaz nau enpatxata
buruko ulietararte dau enpatxata
enpatxata on barik pe, neiku burukumiñ emoten dau orrek

ENPATXO / UE

Endredo.

bestelako enpatxue arma dau ba
ba, nik, enpatxotik libreteko, enuela esan tzat
eztau aman semerik au enpatxue libreko dauenik
enpatxutan ibilltxie gustaten dxatzo

Enpatxu hitza, arrantzako apaiuak edo hauen txikotak, fitak edo potxerak nahastuta daudenean esaten da. Gero, hitz hori hizkera arruntera pasatu da, eta nahastuta dauden gauzak adierazteko erabiltzen da.

Azkuek beste zentzu batez jaso du bere hiztegian, eta D.A.R.k, eta Kintanak ere, zentzu hori ematen diote: preñez eta bigarren definizio bat estorbo izango da. Beraz, guztiz ezberdinak dira.

Izenaren funtzioa betetzen du.

ENPEÑO / UE

Influentzia. Boterea.

arek enpeño andidxek takoz Madrillen, aurreitxik ekar dau semie Bilbora serbezidxue eitxen
zuek takozuen enpeñugaz ezin bazue eiñ, guk gitxiau
enpeñugaz irebazi dau oposiziñuek
enpeñuen enpeñugaz atara dau karrerie, ostantzien ondiño be unibersidadien ongo zan
enpeñorik ezpakozu, biar barik gosiek ill

Gaztelerazko empeño + protector o padrino hitzetik hartua da, eta esanahia berbera dauka.

ENPIKE

Erantsi, itsatsi. Pertsona edo gauzak.

makalluek okiñ dxauen jelatitiigaz atzamarrak pe enpike eitxen diez
onek papelak kalien enpike bi diez jentiek ikusteko

Gaztelerazko empegar aditza ez litzateke hain egokia, baina pegamento hitza harturik zuzena izan daiteke.

ENPIKETA

Itsatsita.

ixerdidxegaz asientueri enpiketa lotu nai
merengien merengiegaz mosuek pe enpiketa dakozuz
ori mutille ta ori enbrie enpiketa dauz egun guztidxen
lagun andidxe tozuz orrek, goixerik gauera dauz enpiketa

ENPLASTO / UE

Oztopo. Destorbo. Konparazioan ere bai.

bestelako enplastue zauz or, danan aurrien parata
enplastue lez dau erdi erdidxen
da egun guztidxen on da bertan enplastue lez

Pertsona aspergarria.

aur datortsu enplastue, eztotsu itxiko baketan be
iñori ez bota enplastorik eztot biar da
enplastue biar bazu amen dakozu

Gaztelerazko emplasto hitza erabili izan da. Enplastoak ipintzen edo ipintzea agintzen duena enplasterie da.

Añorgako enplasteriñe dxun nai, garidxuek takotez da

ENTABLAZIÑUE

Taulamendua. Oholeria.

entablaziño barridxe imin bi dot, politxau oteko
entablaziño zarra kendu ta barridxe imitxie inpididxue kostaten da
entablaziñue barik eztozu gure baldosie imiñi?

ENTREPITXIE

Tartekatzen dena. Edozertan sartzen dena.

bestelako entrepitxie zauz or, iñon gauzetan sartzien
beran entrepitxie dozu, dana dxakin bi dau

ENTZADO / UE

Itsasoan ibiltzen diren jantziak. Gaur egun plastiko edo nylonezkoak dira, baina olana sendoari linaza olioa emandakoak izaten ziren. Hala ere izena ez dute aldatu.

entzaduek apurtu dotez baporetik saltakeran
oingo entzaduek ez tauie balidxo ezetako be
entzaduetan tarratada andi bet eiñ dxot
entzado zarrak bota da entzado barridxek erosi bi dotez

Esan bezala, gaztelerazko encerado hitzetik datorkigu.

/encerado → entzerado → entzeado → entzado → entzadu/

ENTZUN BERBIE

Entzun esango dizudana. Gehienetan serio hitz egiteko.

entzun berbie, ori ezta olan, guzurre esan dotsu
isillik on, da entzun berbie, dxun zeure etzera da ikusi an badauen

ENTZUN DE GOR

Gorrarena egin.

esan etorteko etzera, da entzun de gor
entzun de gor eitxen dauie beti, ezer entzun eztauielakuen

EPERDIKARIE

Asko mugitzen den txori bat da. Konparazioan urduri ibiltzen den pertsona da, mugikorra dena.

zer dabill berak pa, eperdikarie lez dabill dxe
ara ta ona dabill, eperdikarie ibilltxen da olan
on zaitxez geldik, eperdikarie lez zabiltzez da

EPERDIKUEK

Lotsarazi.

eperdikuek emoten etor dxast lotsabako zantarra
obeto eingo dau arek, eperdikuek emon barik ixillik otie
ze ein tsazu ba eperdikuek emoten otorteko?

ERARA / TARA

Artez egon.

ez zu inuñi kaltzetiñek eratara iruntzera baiño
ez zauz erara, okerretara zabiltzez

Eskura izan.

erara bakozu ekarri neuri be ogidxek

Azkuek bere Morfologia liburuan eratara jaso duela dio D.A.R.k, eta a derechas definizioaz jartzen du. Bermeon ere erabiltzen da forma hori.

ERATSITZE

Zauriengatik azala altxatuta duzunean.

eridiek eratsitze itxi dost eskue, ta dolore mandue dakot

ERATZI

Jetzi.

behidxek erazten nuen, esnie erun bidu herrire ta

Gazteleraz ordeñar.

ERDI ZIMARROIE

Maltzurra. Trikimailuak ondo ezagutzen dituena.

ori erdi zimarroie da, orrek trikimallo asko daki
bateri diñotzazu! Eztakixu ori erdi zimarroie dana eta dana dakidxena?
asko dakidxien gixonak tiez orrek, erdi zimarroiek

ERDIKIÑIEN

Erdizka. Erdizka egin.

erdikiñien eiñdxe itxi dotez etzeko biarrak
gauze guztidxek itxitxen zuz erdikiñien, bat pe eztozu akabaten
erropie erdikiñien dakot eta gauerako akaba bi dot
dxatekue be erdikiñien itxi dot

Hitz honen jatorria erdi eginean da. D.A.R.k jaso duena antzekoa da, baina ez da deklinatzen eta ez du zentzu bera. Kintanak ere, hark azaltzen duen forma jaso du.

ERLAU / E

Zama. Erantzukizuna.

ama bakan-ik geratu dxatzo lez, berak artu bi dau. Ezta erlaue makala
bapor barridxe eitxeko bankuen atara bi dau dirue ta dauzen interesakaz bestelako erlaue
deklaraziñue eitxen dunien erlaue dxeusko dxasku

Gripea.

atzo gauien jerse barik ibilli nai da erlaue atrapa dot
zelako erlaue dakot pa, berbarik pe eziñ dxot eiñ
ori erlaue osatuteko oien sartu bizu

Gaueko leia.

erlaue dau botaten, bidxar goixien otz eingo dau
bota dauen erlauegaz solo guztidxek pe zuritxute on diez

ERLUZIDADIE

Dirdira.

orren pantaillien erluzidadiek itsutu eitxen nau
kotxien argidxen erluzidadera ikusi dau ill dxe dauena
orrek eraztunek botaten dauen erluzidadiek begidxetan be miñ eitxen dau
eguzkidxek erluzidade andidxe dako

Gaztelerazko relucir aditza aldatuz gero egin da hitz hau.

relucir + dad → relucidad.

Desegokia da, baina hor dago.

relucidad → erluzidad → erluzidade.

Ez da egon e protesia hartzerik; bokale horrek tokiz a]datzea besterik ez du izan.

ERMERIE

Gauza baten era.

zeiñ dxe onen erropien erie ba? Ez tako erarik
orren telien erie baiño politxaue da iruntzetie
jersien era guztidxe mudeta dau
era partetik ebai telie, baie gero aldrebesetara dxosi

ERNEGA

Aspertu. Haserretu. Izorratu.

berari begire ernega eiñ dxot eta eskapa ein tsat
ernega baiño eztot eitxen aurrek gauzek ikusi txe
onek imiek ernega eraitxen dost
ori eiñ dxostenien ernegaten para nai

Kezkatu.

ernegaten nau eztaitx zelan urtengo dauen da
imie eztakola ondo ta ernegaten on da
eskolan txarto dabillela da ernega be eztau eitxen

ERNEGADU

Aspergarria. Kezkatuta. Haserretuta.

alabie eztatortsola ta ernegadu ibill dxe
ernegaduen arpeidxegaz ikusi dot
zelako ernegadue da ba
ernegadue bazara no pi tzu

Aurreko aditzak adberbioaren funtzioa betetzen du lehen esaldian eta adjektiboaren funtzioa beste hiruretan.

ERNEGUE

Kezka. Haserrea.

ernegue bakozu iñori ez atara kulperik
ondiño ernegue kendu barik takot
arpeidxen igarten eixatzu ernegue

Azkuek ez du jaso bere hiztegian eta D.A.R.k, lehenengoa jaso du, baina zentzu ezberdinez. Honek gaztelerazko zentzuaz azaltzen du. Kintanak ere ernega eta ernegu jaso ditu, baina zentzua gaztelerazkoa bera da.

renegar erdarazko aditza hartu da.

renegar → ernegar → ernega.

Lehenengo kontsonantea eta bokalea tokiz aldatuz gero, eta azken dardarkaria erorita, euskarazko forma eman zaio, eta izenaren funtzioa betetzen du.

ERRAMA / IE

Abar. Edozein motatako abarrak.

erranoan ganien on da dxesarritxe ta bertatik bera dxeusi de
pasakeran errarma batek dxo nau begidxen da gorritxute dakot
orrek arboliek errama asko dako
neguen arbolai erramak kentzien dxakoie

Erdarako rama hitzari e proteiko bat erantsi zaio.

ERREBATI(G)UE

Estropada.

Estropadak gutxiago entzuten da, baina biak erabiltzen dira, eta gazteen artean berriz regatak sartzen ari da.

errebatiue ikusten on gariez ronpiolasen
errebatigue Santurtzik irebazi dau
errebatiorako budxek imitxen on diez
ikusten bagarie, errebatiguen ikusko gariez
errebatiutako traiñeruek enpresak pagaten dauie

Gazteterako regateo hitzetik sortu dena argi dago.

regateo → errebateo → embatio.

Gero artikulua gehituz: erretatioa → errebatiue.
Batzuetan g desarroilatzen du: errebatigue.

ERREBOLBIDU

Azpikoz ezarri.

orre gauzek ikusitxe, barrue errebolbidu eitxen dxast
tripek errebolbite dakotez, esan dostezen berbakaz
ez eixu errebolbidu geidxau txokolatie, txarrau de ta

ERREBORNO

Zurrunbilo. (Itsasokoa)

errebornuek batela be arantz erun dau
portuko entradan erreborno andidxek formaten diez
Tonpoiko atxetan errebornuek eruen eitxen zaitxuz

Arrantzale giroan bakarrik erabiltzen den hitz bat da.

Honen sorrera, remolino hitzari zor zaio.

remolino → arremolino → errebolino → erreborino (asimilazioz) → erreborno; i galduz gero.

ERREBUELTADA

Kurba.

Sollubeko bidien errebueltada asko dau
azkaningoko errebueltadan dxeusi de
aulako errebueltada baten, non urteten dauen berak
errebueltadatan ikaratuten nai geidxen
errebueltadarik ez balekide on, ez lekidiez etorko txikillistek

Gaztelaniako revuelta (segunda vuelta) hitza hartu da beste esanahi hori jartzeko revuelta + -ada → errebueltada.

ERREDONDAMENTIEN

Kategorikoki. Ia beti izaten da erantzuna ezezkoa.

dirue eskatu tsatenien erredondamentien esan dost ezetz
Bilbora dxun bi dule esan tsatenien, berak erredondamentien ezetz
ene alabie! Personiri entzun orduko, erredondamentien emoten zu ezetza

ERREKADUE

Errekadua. Mandatua.

errekadue bota dost esaten eztala etorko
errekadue eiñ, ostantzien bunie apurtuko tsut
errekaduek eiñ dxe gero dxun gariez plaidxera

Erosketak.

denda baten eiñ dxotez errekado danak
ezpastazu Eroskiko errekaduek eitxen, zeuk atara kontuek

Mutilak neskari nobia izateko eskatu. Gaur egunean, neskak ere eskatzen dio mutilari, agian ez batak ez besteak.

orrek mutillek aurreri enbrieri ein tso errekadue
orain modie da enbriek eitxie errekadue
arek etso eiñ errakadorik, berak baietz esan badau be
gaur egun ezta eitxen errekadorik

recado → errekado / errekadue.

Gaztelerazko zentzua bera dauka: mensaje = provisión diaria.

ERREKAJABOLIE

Sorgin-orratza.

Ze politxek dizen errekajaboliek, ata kontu, hegaz eitxen dauien marisorgiñek dizela

ERREKALISTIE

Ez dakit gaur mezulari edo mandatari bati gaztelerazko recadista esaten bazaio. Bermeon oraindik erabiltzen da azken hau, baina geure erara, hemen ikusten dugun moduan.

ezin dxot Bilbora dxuen da errekalistiri esango tsat ekarteko paketie
errekalistiek eingo tsuz igualatoidxoko papelak
errekalistiri paga ein bi tsat, da nire laguneri ez, bide batez dxun ezkero…

ERREMATIEN

Enkante baten azken fasea.

Arrantzale giroko hitza da. Itsasontzi bat enkanterako bidean jartzea da. Baina enkantea oso berezia izaten da ontziko armadoreetara mugatzen baita.

asarrakuntze andidxek on diez da bapora errematien bota bi zan dauie
errematien botateko zor asko dau or
ez pentsa errematerako biarrak eingo dauienik
erremata gogorra ezan da, baie azkanien konpondu diez

remate → erremate → errematea → errematie.

ERREMENTA

Lehertu.

ezin ezan dot geidxau, da azkanien errementa eiñ dxot da esan tsatez esatekuek
aitxe ill dxatzonien negarrez errementa zauen
ainbeste egunien aidien on danak errementa dau; danak asarratu diez
an fabriken personie errementa eitxen da biarrien
bertan egunien akabatitxik, errementa ein garizen
ez errementa iñor e? Amen ezkauz tentelak eta

Gaztelerazko reventar aditzetik sortua da.

reventar → errebentar → errementar → errementa.

Kintanaren hiztegian baino ez dator hitz hau, eta bertan beste zentzu batez agertzen da: desternillarse zentzua ematen dio.

ERREMORKA

Atoian eraman. Ontzia zein autoa.

aberidxegaz on da ta erremorkan erun dau
erremorkan guzan dau eruen, baie itxosue ezta on orretarako da bertan itxi dau
erremorka paga ein bi de, orreitxik aberidxe konponduteko alegiñek eiñ dxauie

ERRENDIDU

Ahuldu. Nekatu.

eiñ dxun beste dxantzagaz errendite dxun nai etzera
gure imie luek artun dau, errendite on da, egun santo guztidxen kalien ibilltxen
allega garizenien, errendidute, oire barrure dxun garizen
errendidu-errendidu eiñdxe zauzela ta kalera zuez?

Erdarazko rendidos de cansancios berbera dugu, rendir + du partizipioa → errendidu.

Kintanak producir zentzuaz jaso du hitz hau.

ERRENKIDXE

Errain-gaia.

Arinago aipatu dugu -ki atzizkia erabiliz nola egiten diren honelako hitzak:

errenkidxegaz dxun da Bilbora

ERRENKOLADA

Hilera.

an para dxatzuz danak errenkoladan komuniñue artziko
baporak bata bestien atzien etor diez, errenkoladan
errenkolada andidxe on da ziñerako entradak artzien

erronka edo errenka hitzen aldaera izan daiteke, zeren, Bermeon, atzizkiak itsatsi eta gehitzeko joera baitago, eta horrela, -ada atzizkia gehitu zaio.

errenkola + ada → errenkolada.

ERRESKADIE

Errenkolada hitzaren sinonimoa, hau da, hilera.

ikastolan jolasordue eta gero erreskadie eitzen zan dun gelara idxeteko
ziñera juteko erreskadie badauen ni enuen

ERRESKITXE

Arakatu. Miatu.

goitxik bera erreskitxe dauie etzie polizidxek
nik eztakot zure gauzerik, ostantzien erreskitxe
etzie erreskitxeten ibilli nai da eztot topa biar doten gauzie

Hiru esaldi hauetan, aditzaren funtzioa betetzen du hitz horrek.

dxun orduko erreskitxeta itxi dauie etzie

Azken esaldi honetan adberbio baten funtzioa betetzen du.

ERRESKITXUE

Miaketa.

erreskitxuek gau ta egun eiñ dxauie, zeuzer topateko edo
erreskitxuetan egunek emon dauie
nik esan tsatie, nik eztotela biar erreskistxorik, gure etzie garbi dauela

Gaztelerazko registrar aditzetik sartua, Bermeon normalak diren fonefikazko arauak ematen dira:

registrar → erregistrar → errekistrar.

Azken honek beste aldaera eman du, gaur ere noizbehinka entzuten den errekistre; baina ez da hain erabilia. Eta badirudi, hortik irten duela gaur erabilitako forma: errekistre → erreskitxe.

ERRETOLIKIE

Berba uholdea. Leku askotan galduta dagoen berba hau, tinko mantentzen da Bermeon, zentzu honetan behintzat.

bestelako erretolikie dabil, egunen baten kantsako da
zelako erretolikie arma dost ba, dxuten be eztost itxi
beran erretolikiegaz, buruko kankamuek atrapa dostez

ERRIDXE

Figurazioan, hainbat pertsonak zerbait erosteko edo beste zeozertarako mahai gainean jartzea dirua.

arek dirue erridxe dauie txokoko zorrak pagateko
dirorik eztauie erridxe eztauie ikiñ dxe
dirue erridxeteko okiñ ein bide lelau
amar lagunen artien erosi dauie, da bakotxak ogei mille bana ogorloko erridxe dauie
dirorik erridxe barik zelan okingo dau partie ba?

Gaztelerazko arriar dela argi dago.

ERRIDXE NASTA

Nahastea sortu, egiak eta egia ez direnak esanez.

auntxe be erridxe nastaten zauz, esaixu artez gauzek
an dau a, erridxe nastaten, da jentie sinestute

ERRIE

Jaitsi, Baja.

Itsas giroan erabiltzen den hitz hau, gizonen ahoan emakume bat erditzen denean erabiltzen da; batzuetan emakumeen artean ere bai, nahiz eta oso gutxi izan.

aren andriek imie errie dau
noizko errieko dau zure andriek ba
errie dauela imie esan dauie

ERRIE MANDA

Bertan behera utzi. Amore eman.

errie manda biarrari, gaur dxai bisperie be bada ta
emon doskun arrapaldidxe patrulleriek, geure trakero guztidxek errie manda eiñ, da eskapa eiñ dxun andik
andik enpatxotik eziñ ezan da lez urten, errie manda eiñ dxot

ERRIEBERA

Kantitate handiak. Ugari.

dirue dako erriebera
erriebera ekar dauie antxobie
guzurre esaten dau, erriebera
soluen dakoie tomatiek, erriebera

ERRIME

Arrimatu. Bateren baten babesa bilatu.

nireñe ez errime, useiñ txarra dakozu te
zeureñe errimeten da beti, badakidxelakon zeuzer emongo tsazune
ez errime be eiñ, ez zaitxut gure ikusi be ta
errimeten errimeten, azkanien be, geure onduen dxesarri da
errime-errimeta dxun dxatzuz, nobidxu lez
ondo gure bazu ibilli diruduneiñe errime bi zara

Azkuek, D.A.R., P.M. eta Kintanak diestro zentzuaz azaltzen dute forma hau, Bermeon, ostera, gaztelerazko zentzua bera hartzen du bete-betean.

ERROZOIE ORDIDXERI

Oker egonda ere, arrazoia eman.

errozoie ordidxeri emoten dxatzo, da ni enau ordirik
errozoie dakola esan dotso, baie berak errozoie ordidxeri emoten dxatzola esan dotso

ESANAK ETA EGIÑIEN

Berriketan.

esanak eta egiñien ikusi zaitxut goixien errenkidxen amagaz
arratsalde santo guztidxen on diez arek Portaleko bankuen esanak eta egiñien

ESANTXARREKO / UE

Obeditzen ez duena.

au imie esantxarreko utse da, eztau eitxen esaten tsatena
ez esan esantxarrekue ostantzien belarrieskiñekue emongo tsut
esantxarrekue ezatearren pasa dxatzo pasa dxatzona
esantxarrekue bazara ez zaitxut erungo Bilbora

ESATEKUEK ESAN

Gogorrak esan, berba lodiak.

arek lotsabakuek, esatekuek esan dostez berba batetik bestera
entzun dozu telebisiñue, Zapaterok Aznarreri esatekuek esan dotsoz, errozoiegaz

ESKANDALO / UE

Asko. Kantitate handia.

eskandalue atrapa ei dauie arraiñe Canariasen
zorridxek buruen… eskandalue, orrazidxek pe eziñ atara
jentie eskandalue on da frontoien

Bronka.

zelako eskandalue arma dost ba Lameran, ni, lotsatute
eskandalue arma tsula diñozu, neuri be bai
ez arma ainen eskandalorik neiku garie geu be ori eitxeko ta

Gaztelerazko escandalo hitza hartu da, baina lehen definizioan ez du zentzu berdina.

ESKANDALO GORRIDXE

Iskanbila. Haserrekuntza.

eskandalo gorridxek ezan diez Parlamentuen, pellikadatararte
neure lagunen koñatuek eta be, eskandalo gorridxek okiñ dxauie
arek eskandalo gorridxe arma dau tallerrien be ordu geidxau sartzieko biarrien

ESKO ARRAIÑE

Eskumuturra indargetua, ahul edo mingor dagoenean.

eziñ dxot eiñ ezebe onegaz eskugaz, esko arraiñe dakot
esko arraiñe dakola eskuen, da tauketik pe eztau eiñ
medikuek eztauie esaten esko arrañe, beste gauze bat baiño
amen eskuen esko arraiñe dakot, da trapo gorridxe imin bidot
esko arraiñentzat ona dala trapo gorridxe imitxie esaten dauie

ESKO BETE EULI

Baliorik ez duela adierazteko erabiltzen da.

Horregaz kañoberiegaz arrantzen? Hori eta esko bete euli bardin!
Ha saldu? Zetako! Haregaz irebazko dan dirue eta esko bete euli bardin!

ESKOERARA

Erraz edukitzea gauzak. Eskura.

eskoerara bakozu, ekarristazuz Bilbotik zapata batzuk
eskoerara okiii dxe be ezin tzutez ekarri zapatak proba in bidiez da
ez da esaten erreza eskoerara okitxie gauzek amen etzien

ESKOGANIEN

Usatutako gauzak erostea.

au armaidxue eskoganaien erosikue da
eskoganien erosi dau arek katie
eztot kure ezebe eskoganekorik
joyeridxen erosi dauela esan dau, baie guzurre da, eskoganien erosi dau te

Gaztelerazko de segunda mano ere literalki erabiltzen da:

bigarren eskokue da erosi dauen pielezko abrigue

Azkuek Mundaka eta Otxandiorako jartzen du, baina Bermeon ere asko erabiltzen da.

ESKONEKUE

Esku onekoa. Baina zentzua bestelakoa da. Bermeon, bai dendari eta beste mota batetako saltzaileen artean, sineskera bat dago: eguneko salmentak esku ona daukan pertsona batek hastea; horrela egun horretan izango dituen salmentak oso onak izango dira.

ia eskonekue bazara, da asko saltzien badot
zure ama eskonekue da; beti gu dot bera etortie dendie igiritxen dotenien
ia eskonetik asten banozu arraiñ guztidxek saltzieko

ESKOPOLOTA

Armairua.

eskopolatan barruen sartun txuz gauze guztidxek
eskopolota garbitxu bi dot aguarrasagaz
amak esan dau eskopoloteko giltzek emoteko
eskopoloteko kajoie dxeusi dxast kadera ganera

ESKOTXARREKUE

Esku txarrekoa. Esku onekoa-ren alderantzizkoa da. Bermeon, bai dendari eta beste mota batetako saltzaileen artean, sineskera bat dago: eguneko salmentak esku txarra daukan pertsona batek hastea; horrela egun horretan izango dituen salmentak oso txarrak izango dira.

eztot kure ori andrie etortie dendara eskotxarrekue da ta
eskotxarreko bat etorten badxatzu egun guztidxen ez zu salduko ezebe
aurrek estreñe nau. Enebada! Eskotxarrekue da ori

ESKRIPIDORA

Orrazia. Era guztietakoak, baila itsasoan erabiltzen dena ere. Gaur egun adintsuek bakarrik esaten dute garai baten oso zabala izan zen berba hori.

onek eskripidorak miñ eitxen dau
adue bako eskripidora dakozu alabatxi
eskripidor azul bet okitxen zan doten
eskripidoragaz ule guztidxek pe atara ein tsoz

Gaztelerazko escarpidor hitza hartu da, hitz honen oinarritzat.

escarpidor → eskrapidor → eskripidor. Hau, metatesia gertatu ondoren, i bokalaren asimilazioaz egin da.

ESKU IKARIE

Eskua dardarka. Baina zentzuak zekenkeria ere adierazten du.

gauizek piseten dauenien esko ikararik pe eztau okitxen, gramo bat pez geidxau ez dxatzo dxeusten
ene alabie! Esko ikarie dakozule, bota guzik zauz pixora
bota blasta-blasta, esko ikarie okin barik

ESKUE ARTUN

Arduratu.

ori neskatue galdute dau te eskue artun biar dxatzo
eskue artzien ezpada galdute gauz danok
amak eztotso ein kasurik da izekok artun tso eskue

ESKUE DXEUSI

Zekenkeria.

eskue dxeusi be ez dxatzo eitxen, ez dotsu ezer emongo
ene alabie! Eskue dxeusi barik dakozu ikarie la?
bota bota ez dxatzu eskorik dxeusiko ta

ESKUBERIE

Belarra mozteko erratza.

ekau eskuberie honek bedarrak ebai ein biduz eta!

ESKUGAZ KENDUIKO MODUEN

Sendagai batek efektua berehala egiten duenean.

enplasterien enplastuekaz eskugaz kenduiko moduen kendu tzo pulmoikue
eridek okiñ txuz idxe pasmata, da imiñi saukuen botikie da eskugaz kenduiko moduen kendu dxatzoz
arpidxe okiñ dxau garauez beteta, da manzanillien uregaz eskugaz kenduiko moduen dxun dxatzoz

ESKURE ARTZIKO (MODUKUE)

Balio gabekoa. Kontua ez hartzekoa. Negatiboa da beti.

berton erridxen eztau eskure artziko mutillik
plazara dxun nai zapata batzuk erosten, baie eztot topa eskure artziko modukorik
zuretzat danak tiez eskure ez artziko modukuek

ESKUREKO

Eskuetara heltzeko prest. Ukabilka hastear.

lelau edozer esan tsoie alkarreri, baie gero eskureko be on diez
sarri oten diez arek eskureko
ez tiez konponduten, beti dauz asarratute, beti eskureko listo

ESNE EPELA

Sekula kezkatzen ez dena. Energia gabekon.

zelako esne epela zara ba, mobidu adi
aregaz esne epelagaz eztot kure dxuen
noren kotxien zuz ba ? Neure nebigaz. Enebada! Beragaz esne epelagaz
esne epela da, baie segurue

ESNE EPELETAKO SOPIE

Energia gabeko pertsona.

beragaz esne epeletako sopiegaz batun nai da gau guztidxe abrosidute pasa dot
ze eingo zu ba, esne epeletako sopie dozu te
auntxe be an dakozu a esne epeletako sopie lez

ESPIBOTA

Txapazko itsasontzietan erabiltzen den abiadura handiko ontzia, arrainei sarea bota eta gero objetua bila joateko itsasontzira bueltan eramateko.

txo, esan espibota listo okitzeko, hor aurreko atunei eingotzagu etxadie ta
espibota aberidxe dasku, ta etxadie ein barik itxi du

Ingeleseko speedboat hitza hartu da, hitz honen oinarritzat.

ESPORTAK

Belaunerainoko galtzerdi lodiak.

esporta zuridxekaz dxun da ta baltzitxute ekar txuz
esporta barik zauz, otza be ezu pasako gutxi
gure amak eskuetan eitxen txuz esportak
kalautxuekaz ein tsoz azkaningoko esportak

Erdarazko esport hartu da, baina izen bezala, eta ez adjektibo moduan.

ESTAIDXUE

Altuera. Neurria.

aren estaidxokue da gure imie
estaidxue ezta bardiñe, baie edadie bai
aren estaidxora aillegateko asko dxan hi zu

Gaztelerazko estatura hartuta egin dela dirudi.

ESTIEK PE BIDXORTUTE

Goseak hiltzen.

Bilbotil etor gariez, estiek pe bidxortute gosiegaz
dxungo gariez nonora zeuzer dxaten, estiek pe bidxortute dakotez gosien gosiegaz
zuk beti dakozuz estiek bidxortute, eztaitx nok beteko zaitxuzen

ESTREBILLOSKUE

Normala ez den edozein gauza.

zer da kotxi ori, ba, estrebilloskue da la?
estrebillosko erropak erosi ei txuz berbenara dxuteko
ez esan baie berak estrebillosko kollarra dala pentsaten dau

Gaztelerazko estrebillo erabili da bitxitasuna adierazteko. Gazteen artean, oso gutxi erabiltzen da eta zaharren artean ere galtzen ari da.

ESTRINKE

Estutu. Itsatsi.

danok on gariez bertan estrinketa dxesarteko leko barik
orraien kontra estrinke dau, da mosue emon tso
zauzen lekuen be estrinke eingo zaitxut isillik ez pazauz
ori erropie ez dxantzi, estrinketa dakozu te
an dxun dxatzu a, gonie estrinketa popie be markata

Seguru asko gaztelerazko trincar aditza izango da hitz honen jatorria, desabandona hitzean eta eztropeza hitzean egin den bezala, ez partikula aurretik jarrita:

ez + trinear → eztrinkar → eztrinke → estrinke.

ETXA BALTZIE

Gezurra edo zalantzan jartzen den zerbait sinisten ez denean erabiltzen da esaldi hau. Itsasoan balsa botatzea. Auskalo!

nok esan dau ori, Adelak? Etxa baltzie! Ori eztau siñestuten berak pe
etxa baltzie! A ezta dxungo Benidorrera

ETXADA

Sarea itsasoratzea arrainak harrapatzeko. Baina gero, herrira pasatu da, eta zentzua ere berdina izango da.

gau guztidxen etxadaka, da ezebe atrapa bez
lelangonko etxadan atrapa dau kupue
arek baporak etxadie eiñ dxe dauz
gaueko etxadako ‘arraiñ’ freskue berantzat gordeko dau
an, eiñ dxau arek etxadie, laster atrapako dau enbraren bat
lelangoko etxadiegaz diruek etzera, dxokue aulan da

Gaztelerazko echar aditzetik hartua.

echada (acción de echar) → etxada.

ETXALAK

Euri-zaparrada.

ez urten kalera etxalak dauz botaten da
etxalak ezan diez etzetik urten dunien
etxalak pa diez laster beteko da depositue urena
etxala dau botaten gero, ia inundaziñuek etorten badiez

Hitz hau konposatua da:

etxa + ahala → etxala.

Bokal berdinak izan arren, ez da egon disimilaziorik eta erdiko bokal bi erori egin dira.

ETXAMON

Jaramonik ez egin.

etxamon laztana, neuk erosko tzut gure zune ta
ez tostazu gure eiñ, etxamon, etorko da bueltie ta
etxamoixu orreri, da esan zer pasa dxatzun
etxamona! Bera etorko da ostabe ta

Azken kasu hau hika forman agertzen da baina emakumeen arteko hikan.

Badago etxaramon forma ere, Azkuek jaso duena, Kintanak ere jaso du bere hiztegian. Horren laburpena izango da goian aipatutakoa, Beraz:

ez jaramon hitzetatik sortua:

ez jaramon → ejaramon → etxaramon → etxamon.

Azkuek ez du jaso, baina bai D.A.R.k, Mundaka eta Bermeorako, hain zuzen.

ETXEPLASTO

Akzidente. Zerbait apurtu edo egin.

kotxiegaz dxo dau kristela ta bestelako etxeplastue eiñ dxau
arek ori etxeplastue eitxeko mozkorrik dxun bi zan dau
etxeplastue eiñdxe dauelez, oraiñ itxi dauen moduen
gero ta gero be, etxeplastue ein zu motorragaz

ETZEALDATZA

Etxebizitza bat aldatzen denean, hango altzariak edo tretxuen mudantza.

total istu ibilli nai etze aldatza eitxeko ezan danien
etze aldatza eitxeko dakozunien geuri abixe lagunduten dxuteko

ETZEBETE

Zerbait apurtu. Zerbaitek txarto irten.

an, eiñ dxot etzebete, jersie apurtu dot
etzebete ein zu, non galdu zu dirue ba
aur ba, etzebete eiñ dxau, pintxeta okiñ dxauena atzera loitxu
irebazitxe dakozela oposiziñuek eta berba lar eitxiarren etzebete eiñ dxau, galdu eiñ txuz de

Asko.

etzebete bibera erosi duz parrilladarako

ETZEGUNE

Itsasoratu barik, derrigorrez edo nahi izanda. Espresio hau, hizkera arruntera pasatu da.

ez zarie etorri Lamerara, etzegune ein zue zuek pe la?
idxe danak dxun diez itxosora, baie Maitasunak etzegune eiñ dxau
egualdi ona onda eiñ dxau etzegune?
gaur ez gariz dxungo Laidera? Ez, geuk pe etzegune ein bi du te

D.A.R.k bakarrik jaso du, eta Bermeoko hitza bezala azaltzen du.

ETZI

Hartu! Eutsi!

etzi dirue ta erosi bi dena
zor tsuten dirue etzi
itxi dostazuzen zapatak etzi
etzi alabatxu zeure alabien otzarie

eutsi aditzetik hartua da, eta aldaketa tziki bat besterik ez du izan.

eu diptongoa e-n monoptongatu da.

ETZIKARAMU

Etzidamuren hurrengo eguna, hau da, gaurtik laugarren eguna.

noiz zuzie ba etzi? Ez, etzikaramu
etzikaramu datorrela esan dau
etzikaramuk ekarko dau beste egun bet

EUN MILLE BIDAR

Askotan.

eun mille bidar ezpatzat esan arrikue ein bi dauela; baie berak nogaz dauen bez
ez esan etsutenik esan, eun mille bidar esan tsut etzie saltzien dotela
eun mille bidar esanda bez. antzidxerako be eztauie eitxen

EURILANBRO

Sirimiri.

lanbrue dxeusten on da ta busti-busti ein gariez
eurilanbrue dxeusten asten danien ez da para be eitxen

EURISIRIDXE

Sirimiri.

eurisiridxe botaten on da egun guztidxen
au eurisiridxe barritz ulietan be pega eitxen da
eurisiridxe eiñdxe on da, ta aurreitxik labandu de kotxie Sollubetik berantzien
eurisiridxe txarra da biderarako
eurisiridxe asi de ta laster beitu zemat azidente ongo dizen

EUTZO AMUE

Eutsi amua. Iruzurra edo engainua sartzean edo susmatzean jaurtitzen den leloa. Figuratiboan amua karnataz horniturik doalakoan erabiltzen da.

da eutzo amue ein tso engaiñeteko dauelakuen
txo, eutzo amue, ori esan beste bateri

EZ ARDAUTEKO EZ URETARAKO

Ez baterako ez besterako. Zalantzak daudenean.

eztaix Bilbora dxun biar badot edo ez, enau ez ardauteko ez uretarako
pintoreruek esan dost zuridxegaz pintxeko dauela, da Mirenek diñost ezetz, da oiñ enau ez ardauteko ez uretarako

EZ BATA, EZ BESTIE, EZ ZEZTRIE

Ez bata, ez bestea, ezta hurrengo ere.

Gazteako esataridxek zeintzuk dizen onak? Ez bata, ez bestie, ez zeztrie!
nok irebazi dau rugby txapelketie, Irlandak, Inglaterrak edo Frantzik? Ba ez batak, ez bestiek, ez zeztriek, Galesek!

EZEBE EZ DALAKUEN

Disimuluaz.

ikusi guzan dot ein, da ezebe ez dalakuen, beran ondotik pasa nai
ezebe ez dalakuen sastarratara bota dau gordeta okiñ dxauen papela
aulan, ezebe eztalakuen dxo dot lepuen da ez dxast paraten sulfureta, ezer ein barik

EZEBEZA / EZEREZA

Miseria. Krisi. Ezereza.

ezereza dau andidxe erridxen, aurreitxik ezta ikusten dirorik dendatan
ezereza dauela, baie jentie ezta geratuten etzien
ezebezik andidxenien loteridxek urten nuen da apur bet zabaldu zan erridxe
ezebeza dauen artien kotxe barririk pe ezu ikusko

Azkuek ez du jaso, baina D.A.R.k ezer ez forma jaso du eta horren definizioetariko bat Bermeoko zentzuaz agertzen da.

EZEBEZA BEGIREKO ONA

Beste esaldi bati erantzuten dio esaldi honek.

zer dakazu ba? Ezebez. Ezebeza begireko ona, baie partikararako txarra

EZKIÑERUE

Lorontzia jartzeko izkina baten ipintzen den altzaritxoa.

eskiñero bat erosi dot salan imitxeko
muebleri guztidxetara dxun nai da eztot topa eskiñerorik
klaro! Oraiñ ezta eruten eskiñerorik eta

EZNIRIKUTU

Pertsona delikatua, ala fina izatea nahi duena. Gehienetan emakumezkoei dagokie.

zer da bera, eznirikutuikue dozu
enebada, orreri ez esan ezebe, eznirikuruikue da ta
eznirikutuikue lez ibiltxen dxatzu a lameran
zure lagune, eznirikutuko personie da

Hitz konposatu hau hiru elementuk osatzen dute:

ez + niri + ikutu → eznirikutu + riko → eznirikuturikoa → eznirikuitikoa; r galdu eta oa → ue.

EZTA KRISTIÑO BATIITUE

Kristau bataiatua izan ez. Ez dela behar den modukoa adierazteko.

au imie ezta kristiño batiitue, etzeko kristel guztidxek apurtuten dabill
baie txetxo! Kristiño batiitue zara orrek gauzek eitxeko?

EZTA NOGAZ DAUEN BEZ

Kasurik ere ez.

dendara sartun nai da ango dependientiek nogaz dauen be eztost eiñ
neu denpora guztidxen berba ta berba, da berak nogaz dauen be ez

EZTAI ZER DA BADAI NOR

Gauzak zehaztu barik edo azaldu gabe uzten direnean.

eztakitx nori, eztai zer da badai nor pasa dxatzola esan dost
berbetan egon danari eztotzat entenidu ezebez, eztai zer da badai nor ein dotsola esan dau

EZTAKOT ZEURE KONTORIK

Aintzakotzat hartu barik.

ara, ein zeuk kuzune, eztakot zeure kontorik eta
ama erdu Bilbora gauzek erosten. Eztakot zeure kontorik
aitxek esan dau eztakola beran kontorik, eta eitxie dakola berak gure dauena

EZTAU AMARIK ETZIEN

Ez dago inor etzean erantzukizun bati erantzuteko.

diruek edozetan gasta, da zeuzer paga bi denien, eztau amarik etzien
ainbeste zorregaz onda, ara ta ona dabill, da gero arpidxe emon bi denien, amarik eztau etzien
berak arma dau armatekue, da gero, berak, amarik eztau etzien

EZTITXUE

Txertoa.

semie anbulatoidxora tire eztitxue hartuten

EZTITXU BAKO ARBOLIE

Txertatu gabeko arbola. Konparazioan gora eta gora doazen pertsonak.

zeren bestekue ein zarq, eztitxu bako arbolie lez zuez gora ta gora
balonzestoko mutillek pe, eztitxu bako arbolak ezaten diez
zelan dau zure teillapeko neskatue! Atara kontue eztitzu bako arbolie dala

EZTROPEZA

Behaztopatu. Pertsona batekin topo egitea.

Kuriosoa da berba honen konposaketa. Gaztelerazko tropezar aditzari /ez/ ezezko partikula erantsita egin da. Baina hitz horren esanahia alderantzizkoa izanda ere, inolako enpatxu barik erabiltzen dugu.

goixien beragaz eztropeza nai da eztost ein kasurik pe
arri mando bategaz eztropeza nai da izterra apurtu dot
atigaz eztropeza da betondue baltzitxu, auri da ein dxotena
eztropezaten eztropezaten, laistelatararte aillega nai