Bermiotarra

O

OBALEKIXU

Hori da onena! Zer hobeto!

• bidxar egualdi ona eingo dauela? Obalekixu!
• suelduek altzako dauiela entzun dot. Egidxe? Obalekixu!
• argaldu ein zara alabatxi! Benetan? Obalekixu!

OBRAMENTUE

Kaka.

• ein dxauen obramentue ikaratutekue ezanda, baltza
• siku nabill obramentue eitxen, laranjak dxan bi dotez
• obramentue errez eitxeko kiwidxek dxan

ODOL BAKO

Energia gabeko pertsona. Koldarra.

• nongo odolbakuekaz nabil ba, nora zuekaz?
• zu, odolbako, mobidu azurrek berton on barik enpiketa
• odolbakue dona ori, leko baten dxesarri txe andik ezta mobiten
• odol bakue zaralez, ez zan etorri suelduen ganien protestaten

ODOL GOZOKUE

Gauza txar guztiak lepo gainera jaustea (figuratiboan).

• ama, ez sartun ezetan be, ze gu odol gozokuek gariez
• muskitxo guztidxek pe neureñe datoz, klaro, odol gozokue naielez

ODOLA BALIDXO

Oso garestia.

• gaur egun eziñ dxe iñora dxuen dxaten, afai batek odola balidxo dau
• odola balidxo dauie zapatak gero! Urrezkuek ezan balekidie bez karuau
• ara, gaur egunien eziñ dxe ezebe erosi, odola balidxo dau edozek

ODOLAK BURURE IDXEN

Zenetik irtenda.

• emon dosten kolorigaz, odolak pe burure idxen dxastezen
• da ikusi bazun, odolak burure idxenda, begidxek pe urtenda, zakatza gorritxute…
• beti dau a odolak burure idxenda

ODOLAK ENBERENA

Disgustu handiaz odola pozoitu. Konparazioan.

• esan dostezenakaz, odolak enberenata dxun nai etzera
• ez esan geidxau, odolak enberenata dakotez da

ODOLAK KORRIDU

Figuratiboan, iskanbilak sortu.

• ezteidxela iñor imiñi jenidxotan gero, ostantzien, odola korriko dau
• odolak korriko dauela esan dau? Badau bera burutik ondo?
• ba ni enai bape fidxeten; odolak korriko dauela badiño, berak dxakingo dau zer dabillen

ODOLBATUNE

Ubeldura. Odolbatu.

• matrailugaz dxo dot atzamarra ta odolbatune eiñ dxot
• gorpuz guztidxen urten tsoz odolbatunek ta eztaki zer dan
• odolbatunek berez urteten badau, ori personie geixorik tau
• odolbatune zoldu dxatzo ta kutxillora dxun bi zan dau

ODOLEKUE

Senidekoa. Ahaidea.

• ezta odolekue baie ezan balekide lez
• txarrenak ezaten diez odolekuek, kontra eitxeko
• alabie ezta odolekue baie asko gure tsoie
• asarratute on badiez be, odolekuek dez, da orrek tiretu eitxen dau

OIDXELETAKOA

Hileetako umea, txikia.

• oidxeletako imie zara la, olan parateko?
• nire gixona mimoz beteta dau, oidxeletako imie baiño txarrau
• ondiño oidxeletakue da ta ze eingo dau beragaz ba
• oidxeletakue danien kotxan erun bi de
• dxaboten dxun dan imie oidxeletakotxue da

Oihal edo troxan dagoen umea izango da. Batzuetan oidxeleko erabiltzen da.

OIDXEZ!

Harridura, galdezka edo zalantzazko oihu bat da: ohi, ote…

• infernukuek tiez imiok oidxez?
• zeuk tiñozune ein bi de oidxez…
• etorko diez oidxez, bidxarko egune baiño lelau oidxez
• enplastue da gixon au oidxez?

Azkuek probablemente zentzuaz jaso du D A R.k por lo visto zentzuaz eta biek jartzen dute Mundakarako.

OILLARGITA

Oilartuta.

• an, ollargita kokota gora altzata, nora ete due
• aur ollargita nora aillega dan, iñora bez
• bestelako ollargita due or, mundue dxan biarreko
• ezin dxatzo esan ezebe, zeuzer esaten batsazu laster urtengo dau oillargitak

Gauza kuriosoa gertatzen da hitz honekin, oilar maskulinoa izanik, gaztelerazko gallito-ren azken silaba biak hartuz gero, femeninoa egiteko a sartu zaio. Hala ere, gizonezkoei eta emakumezkoei aplikatzen zaie.

OILLARRAN BEGIDXE

Oso garbi. Oso fresko (arraina)

• etzie imiñ dxot…, oillarran begidxe dala atara kontue
• nok esan dau arraiñe zarra dala, beronen begidxeri beitutie baiño eztau, oillarran begidxe lez dako ta
• oillarran begidxe baiño garbidxau itxi dotez karrajue ta kuartuek

OINGUTAN

Oraingoan.

• oingutan irebaziko dauiela esan dau
• len zer esan dauen eztotsat entenidu. baie oingutan bai
• oingutan ezpazu eitxen ez ein geidxau
• Euskal Herridxen dau, baie oingutan eztala etorko Bermiora esan dau
• oingutan ezpadot erosten eztot erosko eguno be

Hitz hau pluraleko forman eraiki da:

oraingoetan → oingoetan → oingutan.

Bermeon, orain* eta oin alternantzian erabiltzen dira, erdizka erabiltzen direla biak esan genezake, kasu honetan, laburrena aukeratu dugu.

OJA BIKO LIBRUE

Emakumeen alua definitzeko dauden hitzetariko beste bat.

• gure amumak oja biko librue ondo tapata okitxen dau, iñok ikusi barik
• geixorik zauz? Oja biko librue ondo dakozu? Bai? Ondo zauz orduen
• enebada! Pantalon barik dau, ikusi dotso oja biko librue!
• opera ein biar nauella esan dost medikuek, baie trankill oteko, oja biko libruri etsola ikutuko esan dost

OKASINTE

Iskanbilak sortzen dituen pertsona.

• okasintie zara, nik eztot esan ori
• eztot kure tratorik okasintikaz
• asarratu ein nai beragaz, okasintie dalakon
• okasinte okasinte bat da, ezta fidxe biar beragaz

Azkuek ez du jaso, baina bai D.A.R.k Bermeokoa dela esanez eta Ortuzarren Oroigarriak liburuko aipamen bat azalduz.

OKASIÑUE

Iskanbila.

• a beti dau okasiñue armateko listo
• zelako okasiñue arma dauie ba, amak eta aitxek pe sartun eiñ dxiez
• nik eztot gu zan sartun, baie azkanien okasinue libreteko sartun ein bi zan nai

Ez du zerikusirik gaztelerazko ocasión hitzarekin. Okasinte hitza hemendik sortu da.

OKASIÑUEN MAMARRUE

Zeharo nahastero / a.

• zelako okasiñuen mamarrue da ba, masamorra guztidxetan sartzien da
• eztot ikusi ori baino okasintiaurik, okasiñuen mamarrue da txo

OKELA TXIKITXUEK

Iskanbila gogorrak.

• gaur gure etzien okela txikitxuek ezango diez nire gixonagaz da nigaz, gau guztidxe parrandan pasa dau arek
• zeure lagunen etzien be ezan diez okela txikitxuek, berorreitxik gauzieitxik
• taberna guztidxetan ezan diez okela txikitxuek, ardauek eitxen dauena da ori

OKERREKO BEGIDXEGAZ BEITU

Gorrotoaz, mesprezuz edo begi txarrez begiratu.

• eskolan be meisuek okerreko begidxegaz beituten dost
• kalien guzenien eztosku kasurik eitxen, baie okerreko begidxegaz beituten dosku

OKERREKO SAMATIK

Kontrako eztarritik, zulotik sartu. Figuratiboan, berbak sartu kontrako zulotik.

• okerreko samatik dxun dxatzo okela zatidxe da idxe itxo
• berbak pe sarritxen dxuten dxastez niri okerreko samatik
• esnie edaten asi denien asi de idxetxuen okerreko samatik dxun dxatzolakon

OKINTSUE

Aberatsa. Diruduna.

• aberatsa baiiio okintsue obeto
• iñok eztaki, baie ori mutille okintsue da
• bai, entzun dot okintsuek tizela

OLA

Egurra.

• honegaz olagaz maidxe bat eingu

OLAKO MARKARIK

Harridurazko esaldia da.

• olako markarik! Tabernatako atiek ordu bidxetako itxiko ei dauie; ori alkatie eztau ondo
• zer esan dau, eztatorrela? Olako markarik! Len eztau esan baietz ba?
• nik esan dot ori? Olako markarik, e!

OLAKUN BI

Hori bai pentsa!

• ori puestue atrapako dauela pentsaten dauela? Olakun bi!
• zeuk irebaziko dostazule? Olakun bi!

OLAKUNBI

Bai, bai! Horretan egon!

• zer pentsaten zu, zeure begire ongo naiela? Olakunbi!
• aurtengo andramaidxetan Pantoja etorko dala Bermiora? Olakunbi!
• dirue emoteko ? Olakunbi! Eztotsut emoten!
• ez esan niri olakunbi, emon ein biko dostazu te

olakoan bi → olakuen bi → olakunbi.

OLLUN POPAK

Hotzak edo ikarak eragindako oilo ipurdiak.

• ollun popak takotez eiñdxe, otxitxu ein nai
• otz zara la? Zer ba? Olluen popak ikusten tsutez
• urten uretatik, ollun popak pe eiñdxe dakozuz de
• eztakot nik ollun poparik, eztakot otzik eta

Hitz honen bigarren osagaiak, popa-k, ipurdia esan nahi du Bermeoko hizkeran. Beraz oiloaren ipurdiak izango litzateke literalki.

ONDO EIN

Gabonetan zorionak emateko modua da.

• ondo ein! Eta urte barri on!

ONDO EIN BADAU ONDO TOPAKO DAU

Esaldi hau dagoen dagoenean erabiltzen da, hau da, ez du beste zentzurik.

• nik ez dotsat desieten txarrik, baie ondo ein badau, ondo topako dau
• gure amak beti esaten dau: ondo ein dxauenak ondo topako dau
• gixon batek esan tson, maldeziñue bota tzon bateri, ondo ein badau ondo topako dauela, da, maldeziñue, bota tsonari dxeusi dxatzon

ONDOKARRIDXE

Igerian aritzean, beste batek burua uretan barruan sartzea.

• emon tson ondokarridxegaz idxe itxo eiñ dxe
• geidxau ez nuen orregaz, ondokarridxek emoten txuz de
• guzu ondakarritxu bet ela?
• ondokarridxe zeure amari emongo tsazu niri barik

Hitz konposatua da eta ondo eta harri dira osagaiak.

ONDUE DXOTA

1. Diru barik.

• ondue dxota nau, eztakot zentimorik pe
• beti ongo gara gu ondue dxota, gasta baiño eztu eitxen da

2. Animu barik.

• ondue dxota dau, eztako ezetarako animorik, gixona ill dxatzonik eta ona

ONDUSTE / IE

Ondo egiten den ustean.

• ondustien ein gauzek eta esker txarrerako
• ondusterako esaten dxatzu, baie zuk ezu eitxen kasurik
• ondustien eitxen zu lakuen erosi etzie da gero txarto urten

ondo ustean → ondustean → ondustien.

ONURE BARIK

Jatekoak zaporerik edo behar duena ez daukanean.

• zetan ongo da gozo eztako onurerik eta, okelie biar dau orrek
• onure barik iñok eztatu gure, baie buzkentza botaten bazazu…
• ur asko ta onure gitxi dako orrek lapikuek

OPUAL

Bikaina. Oso gozoa. Ederto dagoena.

• egualdi elegantie dau! Opual!
• aste santue ezateko ure dau… opual!
• ze ondo sartun dast zerbezie! Opual!

Frantzeseko au poil, esamoldetik dator, Frantziara erbesteratu zirenak hartutakoa, eta bueltatzerakoan erabilia.

ORBELA BAÑO SIKUAU

Sikua. Gogorra.

• onek pastelak tauz orbela baiño sikuau
• aunek galletak pe dauz gerra denporan eiñekuen antzagaz, orbela baiño sikuau
• kanpuen itxitxen dozuzen gauze guztidxek paraten diez orbela baiño sikuau

ORBELA LEZ

Sikua. Gogorra. Konparazioan erabiltzen da.

• orbela lez dauz ikopasak, oin lau urtekuek tizela pentsaten da
• baitxe aunek abillanak pe, dxan be ezin dxiez eiñ

ORDIDXE

Mozkorra.

• atzo parranda matxue! Zelako ordidxe hartu zan dun baie…
• Herrikoko patxaranagaz ordidxe zelakue baie!
• Madalenatatik bueltan beti ordidxegaz mandaz mandazka!

ORDIRIK

Mozkorrik.

• atzo imie ordirik allega zan dasten etxera, ta gaur zigortute telebisiño barik
• gaur egungo gaztiek astebururo dauz ordirik
• au morroie beti dau ordirik, zerbezak zemat kure edaten dauz eta

ORI DONA MASKETU!

Hori da aurpegia!

• ori dona masketu! Balora dakozu ori esaten
• eztostazu esango barriro ezta? Klaro esango dotsutena. Ori dona masketu!

ORIDXO MERKIE BAIÑO LARRIDXAUE

Oso nazkagarria.

• niri ez presenta ori muntille, oridxo merkie bniño larridxnue da ta
• beran enbrien ama etor dxasku geure ondora. da oridxo merkie baiño larridxaue dalez, enfada-enfada ein gaitxuzen
• oridxo merkie baiño larridxauen antu duko orrek aguriek

ORIDXO MERKIE LAKUE

Txaplata antzekoa. Aspergarria.

• benetan da oridxo merkie lakue, agure zantarra, enbra guztidxei gauzek esaten oten da
• ofiziñen be oridxo merkie lakue da, jefiei be dxaboie pasaten oten da

ORKO MORKO

Pertsona dorpea.

• orko morko lako personiegaz nora dxungo nai ba?
• txo, orko morko, mobidu adi, gaurko da ta
• orko morkue da korriten be, zapatak pe orko morkue lakuek takoz
• orko morko utse da, kortan asikue dala pentsaten da
• zer zarala pentsaten zu ba, orko morko ori

ORMIEGAZ BAT

Mehatxua. Jipoiaren iragarkia.

• itxen banozu berotute, ormiegaz be bat eingo zaitxut
• ni enai sartzien euren tartien, baie ormiegaz bat eingo dauela esan tzonien…
• atzamar puntie dot neiko, zu ormiegaz bat eitxeko

ORMIEGAZ TRINKE

Mehatxua. Jipoiaren iragarkia.

• ormiegaz be trinke eingo dauela esan tsonien neuk pe berbie esan tsat
• ni eingo nozule ormiaz trinke, neure tripera ez zarana aillegaten
• ormiegaz trinketeko kapazidade andidxe okin bizu

ORMIRI BERBA

Bakarrik berbetan. Aurrean dagoenak arreta ez jartzea.

• nori nau berbetan ba, ormiri berbetan nau antza
• an dau a ormiri berbetan, iñok ez dotso eitxen nogaz dauen be ta
• orduek pasaten txuz ormiri berbetan
• abadie be elixen ormiri berbetan oten da, a komo la bara be ez dotso eitxen iñok eta

ORRANTZ ORRANTZ!!!

Mesprezuzko oihua da.

• orrantz, orrantz! Ez zaitxut gure geidxau ikusi
• naskile zantarra, zuk esan biar zu nireitxik ezer ela? Orrantz, orrantz!

ORREGAZ EZTAU MARIDXERIK

Ez dagoela irabazirik edo zereginik.

• orregaz arraiñegaz eztau maridxerik
• egiñalak ein dxe be eztau maridxerik
• orrekaz imiekaz maridxe gitxi atarako ku

ORRERI BELAKABU

Pertsona batekin deseroso zaudenean, alde egiteko esaten den esamoldea.

• an dator a, baguez hametik, orreri belakabu!
• ori morroie artzako basatzie baño zantarraue da, orreri belakagu
• ori andrie eztot aguantaten, orreri belakagu, eta baguez beste taberna batera

ORROTZETIK ARAKUE

Berri-berria dela adierazteko, baina edozer izan daiteke.

• ori erropie orrotzeik arakue da
• zapatak be orrotzetik arakuek tiez
• dan dana ezan da orrotzetik arakue

ORTIK ORRANTZ!

Berri-berria dela adierazteko, baina edozer izan daiteke.

• alamenien ibill dxe da azkanien ortik orrantz bota dau
• dxun zaitxez ortik orrantz, da ez etorri nireiñe ezetako be

OSALIE

Abereen jatekoa. Gaur egun ez da egingo, baina konparazioan erabiltzen da.

• lau bañe uretan, osalien antza berak dxatekuek
• animalidxei osalie dzaten emotie lez, alan emon dosku bera dxateko zantarra
• nik eztokure au dxatekue osalie lez dau te
• osalie be dxan biarko zu gerrie datorrenien

Azkuek jaso du hitz hau, baina esanahia nolabait ezberdina da.

OSKA

Trangoa. Harria.

• kalien dxeusi de oskie dxota
• ba kalien oska asko dauelakon
• onek ormiek takon beste oskagaz, gatxa ezango da papela imitzie
• marmolezko maidxe ona dakot, baie oskak takoz
• oskatan autse batzien da, aurreitxik liso imin bi de

Azkuek, zentzu honetaz, Bermeoko hitza bezala jaso du.

OSKA OSKOLA

Emakumearen alua. Oskola gaztaina edo arbolaren azala bada ere, kasu honetan hori definitzeko erabili izan da.

• oskola ikusi barik takotzu orrek ikarie
• zeren ikarie dakozu ba, oskola eztotsu iñok ostuko ta
• oskola be zuritxute dako oraiñ ezkero

Arraroa bada ere, kasu honetan, hitza dagoen dagoenean agertzen da, ezetariko aldakuntza fonetikorik gabe.

OSKILLE

Oso txikia. Eskasa.

• oskillen besteko sagarrak ekar txuz
• orrek gixonak dxoko nauela? Orrek oskillek? Etortie dako
• onek platano oskillek zeuk gure zuneri emongo tsazuz
• oskille lako etziek ein dxauie, da berrogei milloi balidxo
• errozoie dakozu oskill oskillek tiez da

Azkuek beste zentzu batez jaso du hitz hau.

OSOSOKO SANTUE

Geldi dagoen pertsona.

• bestelako ososoko santue zauz or, eulidxei begire
• an on nai ni, ososoko santue lez zeuri begire
• bertan dau ososoko santue lez iñora mobidu barik

OSPAS

Haserretzen denean berba hau esaten da.

• txo, ospas txo, betiko ta ill arte
• ospas esan tso ta oin asarratute dauz
• niri eztost emongo ospasik nik eztot kure asarratu te
• ospas, ospas da ospas, iru bidar ospas, zer guzu geidxau

Beharbada gaztelerazko largo adierazteko erabiltzen den ospa esanahia izango da oinarria, baina ez da segurua.

OSTENTADA/ IE

Harroputza. Erakuspena ematea gustatzen zaiona.

• ostentadie dozu, kaliek pe eztau artzien
• ostentada utse da, batso arek beran bururi
• zelako arrue da ba, eztau bera baiño ostentadiaurik

Gazteterako ostentar, hacer gala de grandezas hartu da literalki.

OSTI BI TXE ERDIGAZ

Oso azkar.

• Floren erdu Sotapatroien puestora osti bi txe erdigaz!
• Txetxo erdu osti bi txe erdigaz, ostantzien armosotakue emongo tzut!

OSTIDXE ATARA

Jipoi ederra eman, baina ez bakarrik kolpeka, berbaz ere bai.

• dxo enau ein, baie ostidxe atara dost esan dosten berbakaz
• zelako ostidxe atara dotso ba, bienganien tunbeta ikusi arte ezta lotu

OSTIDXE LAKUE

Oso ona edo oso txarra.

• ostidxe lako eguerdidxe prepara dauie txokuen
• ostidxe lako arraiñek emon doskue, dxan be eziñ
• ostidxe lako zapatak erosi dotez, elegantiek
• ostidxelako partidue ikusi du Madrillen Ateletigaz

OSTIDXE LEZ

Oso ona. Dena ondo.

• ostidxe lez dau au marmintxe
• ostidxe lez on da atzoko arraiñe be
• ostidxe lez imiñ dxauie Lamerie, banko barridzekaz
• egualdidxe dau, ostidxe lez, berorik pez da otzik pez

OSTIDXEK ETA BI AMABI

Ostia! Kaka zaharra!

• txo, zuk apurtu dozu kazetako kristela, ostidxek eta bi amabi!
• ostidxek eta bi amabi! aztu dxotazak giltzek etzien
• Ateletik partidue galdu! Ostidxek eta bi amabi!

OTORNUE

Urteurreneko hiletak.

• lagunek imin tsoie otornue
• kanpuen ill dxe, baie amen, otornue ongo da
• aitzen otornue daku zapatuen
• urteko otornora bakarrik dxungo nai

OTSEKO BATEN

Sarri.

• hotseko baten esaten dost tentela naiela
• orrek imiek eztako lotsarik, otseko baten dau dirue eskatuten

OTSIEN OTSIEN

Txitean-pitean, sarri.

• otsien-otsien apurtuten dotez basuek, basotako be eztot eitxen
• otsien-otsien telefonotik deike oten da, telefonika pozarren
• otsien-otsien due Bilbora, pelikuleren bat ikusten

OTXITO

Hagin handi. Hitz hau berria da. Hagin handiak zeuzkan pertsonai bat izan zen herrian, gure Purden, alias Otxito, oso ospetsua eta herrikoia gainera, eta hau hil zenean, orain urte batzuk, hagin handiak dauzkan edozeini aplikatzen zaio.

• otxito lako agiñek takoz, otxitotxue da
• au imie otxito da alabatxi, ikusi zu zelako agiñek takozen?
• bai, otxiton agiñek takoz, baie eztiez feuek

OTXOLUE / IE

Begibakar. Begi-oker.

• zure lagunen ama otxolie da ezta?
• eztakixu Errosa otxolie nor dan?
• otxolue lez dabill begidxe tapata
• emon tson zartazugaz otxolotute itxi dau
• otxolotute zauz aurrekue ez ikusteko la?

Azken bi esaldi hauek adberbio funtzioa betetzen dute.

OTZAKILLE

Beti hotz dena.

• otzakille naielez, uden be mantak imin bi dotez oien
• otzakille bazara ez sartun golpien uretara
• enai ezan otzakille, baie orain bai
• orrek imiek otzakillen arpidxe dakotsu

Konposizioan otza hitzak -kill atzizkia hartu du.

OTZIKARA

Ezpainetako ekzema.

• mosuek takozuz otzikaraz beteta
• otzikara batek urten dost mosuen
• bakixu otzikarak nasta eitxen dizena?
• uretan sartukeran otza sentidu dot eta laster urtengo dau otzikariek

Ez da hitzaren zentzu konkretuan erabiltzen. Hala ere, badirudi gaztelerazko frio-tik hartu dela zentzua: tengo un frio en los labios.

OTZUE

Gizon oso galanta.

• eztau artiste guapuaurik Mel Gibson baiño, otzue da
• beitu zelako mutill otzue, ai! Gaur gauion beragaz oire
• otzue bada, baie enplasto utse be bai
• Laiden otzue lako mutillek oten diez

Ez dakigu zergatik egiten den konparaketa hori. Gainera, Bermeon, otzo gaztelerazko oso da. Beharbada gaztelerazko esaldia kontutan hartuta egingo zen.

OTZO BABASTUE

Gizon lodia.

• ezkondu danerik otzo babastuelez imindxe
• zu nora zuez korrikara, otzo babastuelez bazauzen! Pauso bi emon, eta guarda abajo!

OZALIE

Txarriaren janaria.

• txarridxeri ozalie emon biherko datsoie zarataka dabilz eta!