Bermiotarra

aur dauzen enbra guztidxek takoie paparduen arpidxe
deiñ dxauen destrozue! Gero paparduen arpeidxegaz beitu, ia parkatuten batsoie
ez beitu niri zeure paparduen arpeidxegaz, ezetuten zaitxut eta

PAPAU / E

Kokolo. Tonto.

txo, papaue, ze ein zu ba, eguerdidxe imiñi barik dxuen
papaue zarala, papaue, ori eztala eitxen olan
papau txarridxe, danak engañeten dauie
bestela onai bertan papaue lez

Azkuek Mundakarako jartzen du bere hiztegian.

PAPEL BAKO MORROIE

Argia ez den gizona.

papel bako morroiegaz dxun notak Bilbora da bidxok galdu bertan
nogaz batzien zara zeu be ba, papel bako morroiegaz

PAPELADIE

Komedia. Itxura ematan.

ikusten zuz aren negarrak? Papeladie eitxen dau
papeladarik politxena bienganera dxeusi danien eiñ dxosku

PAPELAN GARBITXASUNEK

Administrazioko era guztietako paperen tramitazioa bideratzea. Batez ere, herentzia eta horrelakoei dagozkienak.

erentzidxe kobrateko, lelau papelan garbitxasunek ein biar diez
zerbezidxotik libreteko papelan garbitxasunek ein biar diez

PAPO / UE

Masaila.

papue anditxute dako agineko miñegaz
papo bidxetatik dxaten zauz
nondik zatoz ba papuek pe gorritxute dakozuz de
asarratu dizenien papotik sartun tsozen artazidxek

Bermeon masaila definitzeko erabiltzen den hitz bakarra dugu.

PAPOLODI

Masail mamitsuak daukana.

zu, papolodi, ia orrek papuek noix kentzien zun
papoloditxue da bera, baie beran aiztie mikue lakue

PAPUEK BIDXORTU

Amak seme-alabei botatzen dien mehatxua.

alabatxi, onek diez orduek eskolara dxuteko? Papuek pe bidxortu eingo tsutez
txo, ona ezpazatoz neu dxungo nai bertora, da papuek pe bidxortu eingo tsutez

PAPUEK DXAN

Agirika egin. Jotzeko mehatxua.

ezpazatoz orduen etzera, papuek be dxan eingo tsutez
amak esan dau, papuek be dxan eingo tsuzela diro danak gastaten bazuz
zetako dxango dostazuz papuek ba, nik eztot eiñ ezer da?

PAPUSIA

Agirika egin. Jotzeko mehatxua.

ikusten zu zelako papusiatxue dakun?
benetan papusia, papuek erremenanteko moduen dakoz da

PARA

Jarri (pertsona).

amen para iñok ez ikusteko lekuen
para zaitxez maidxen ia dxaten bazun
aur para ezkero obeto ikusten zaitxut
kalien eskiñien para ta, bertan on da, neu dxun artien

Gaztelerazko parar = detener aditza hartu da zentzu honetaz erabiltzeko.

PARAUE

Energia gabeko pertsona. Mugitzen ez dena.

paraue da koitxadue kiñeten kiñeten ibil bi zara
ez esan ni paraue naienik enai txe
paraue zara baie txetxotxu

PARISTE

Tontakeriak egitea. Keinu nabarmenak.

zemat pariste eitxen zu gauze bat esateko
paristek eitxen ibilltxiarren dxeusi de iturritxik bera
ez eiñ paristerik ostantzien zartazue dutzu
pariste bat pe eztost ein dirue emoteko

Hitz honen beste aldaera bat paristadak da, baina gutxiago erabiltzen da.

PARISTOSO / A

Tontakeriak egiten dituena. Keinu nabarmenak egiten dituena.

zelako paristosie zara ba, orrenbeste pariste ein bi zu
ezia paristosie bape, konplimento bakue da
paristosie ezan balekide aixie artzien botako lekidot
zer da paristosue ba, andra guztidxen aurrien igual

PARLAMENTA

Oso txarra.

egualdidxe parlamenta, euri, aixe eta truboiek maridxe
parlamentien gabiltzazak, arraiñik pez, da dirorik pez

PARTILLE/ IE

Arrantzaleen arteko diru banaketa edo irabaziak.

aurten partille ederrak eingo diez, arraiñ asko ezan da ta
partille bakue be ongo da
partilletik erdidxe ostuten tso amari
diro barik zatoz, etzera, ze partille ein zue ba?
goixetik dxun da partilletzera, partillie okiñ dxau te
partilletzera dxuen bai, baie partillerik ez

PASADAN

Pasatzean. Igarotzean.

pasadan ikusi dot da gero geidxau bapez
aulan beituten dotzu pasadan, imelapurre lez

PASADIE EMON

Bota. Kaka saltzera bota. Amaitu.

an emon tso pasadie, bota dau kaka saltzien
zelako pasadie emon tso, mututute itxi dau
etzeko biarrai pasadie emon bitsat lelau

PASAIZO

Pasadizua. Gertatutakoa.

gure amak pasaizo asko kontaten dauz
atxiñeko pasaizuek politxek ezaten diez
ba ontxeko pasaizu bat kontako tzutie atzo neuri pasaikue
tristie bada pasaizue ez konta
keba! barre eitxeko pasaizue da ta

Azkuek ez du jaso eta berriz, ere, T. Etxebarriaren Léxico de Arrate aipatzen du D.A.R.k Bermeoko hitz bat azaltzeko. Gaztelerazko pasaje = trozo de un libro tik sartuko zen seguru aski.

PASIDE

Paseo. Buelta.

paside bat emoten urten du ta bankuen dxesarri gariez
asko gustaten dxast pasidetxue emotie
egunien, egunien pasidie eiñ ezkero argaldu eitxen da
pasidek eta pasidek emoten duz guk Benidorren gauzenien

Gaztelerazko paseo hitza eta -ada atzizkia elkartu dira. paseo + ada → paseado → pasiada → pasida → paside. Esan beharra dago pasiadie ere esaten dela.

PASIÑUE

Hainbeste… bait…

beruen pasiñuegaz buruko miñe be eiñ
indxarran pasiñuegaz be eziñ ezan da atie igiri
kantien pasiñuegaz samak pe garramatate okiñ dxu
diruen pasiñuegaz enfadata dauz biejak eitxen

Gaztelerazko pasión erabili da eta hitza pertsonei badagokie ere, euskaraz gauzei aplikatzen zaie.

PASMA

Janariak usteldu.

eztotso erosi iñok arraine, pasmata ekar dau te
au okelie pasma eiñ dxe da eztau dxateko moduen
on dan beruegaz, antxoba guztidxek, bertan pasmata on diez
neberan sartun barik arraiñe pasma eingo dxatzu

Hiztegietan gangrena esanahia dauka.

PATENTIE

Itsasontziari azpian ematen zaion pintura belarra ez egiteko, berezia uraren barrurako.

Bapora karruen daku, patentie emoten guez
Kosterie akabata bapora pintxeteko ordue. Ekar zu patentie?

PEGA

Kutsatu.

arek eitxen dauen guztidxe pegaten dxatzo
ez eiñ eztulik gripie pegako dostazu te
eztule eiñ dxast pega, granuek be pega eiñ dxastez, baie suertie ez dxast pegaten ba
dana pegaten dxatzo berari, nik eztaitx zer eitzen dauen

Gaztelerazko pegar = contagiar hitzetik zuzenean hartua.

PEKUE

Susmoa. Errezeloa.

okiñ dxot nik aren pekue, baie ezin esan bera danik
pekue, pekue neuk be bai, baie ezin dxela ezan bera pentsa dot
pekue okitxie pekatue da alabatxu, ze gero bera ezpada?

PELENKAK

Berna argalak.

pelenkak tapateko frakak dxantzi bi dotez
orrek pelenkak loditxuteko asko dxan bi zu
minifaldie zelan erungo zu ba, pelenkak takozuz de
kuidadugaz ibilli, pelenkak apurtu barik

Pelenkak, aspalditik, karnatarako erabiltzen diren txibia zati meheak dira. Analogiaz berna argalak deskribatzeko erabili da.

PELLIKADA

Borroka. Elkar joka.

atzo gauien lamera txikidxen zelako pellikadie on da ba
pellikadie arma dauie enbra bateitxik
edozeitxik armaten dauie pellikadak
pellikada gogorra ezan bi zan dau, goixaldien on dana goiko plazan

Gaztelerazko pelea hitza hartu da hitz honen oinanitzat:

pelea + -ada atzizkia → peleada.

ada → kada → pelekada → pelikada → pellikada.

PELLIKAN

Borrokan.

pellikan dauzela atrapa dauie ertzainek
ez ein pellikan ori ezta ime onan gauzie ta
niri ez dxast gustaten pellikan eitxie baie bera etor da
ezpazu eitxen pellikan karamelue emongo tsut

Pellikada bezala atzizki batez aldatu da, baina oraingoan moduzko adherbioa egiteko -ka atzizkia erabili da.

pelea + ka → peleaka → peliaka → pellika.

Eta normala den bezala, azkenean n sudurkaria jarri zaio.

PENAS

Txano. Neketsu.

penas nabil gauzek erixen, lagundu eistazu mesedez
penas on bi dau, eztala salbako esan dauie
ekarri eistazu eskillarie penas nau te
penas penas eitxen dizen gauzek aprezidxo geidxau dakoie

Gaztelerazko a duras penas-etik, azken hitza hartu da.

PENAS PENASKA

Oso txarto. Neketsu.

penas penaska ein txuz eskillarak, eziñ idxen ibilli da
penas penaska aillega nai illien akabure, diro barik…

PENASIDADE / IE

Estutasunak.

gure gurasuek penasidade asko pasa dauie gerra denporan
penasidadiek aztu eirxen diez dirue dauenien
baie benetako penasidadiek dirorik eztauenien etorten diez

PENDEJO / A

Ergela.

aurrek pendejiek eiñ dxozt apurtu
zeu ezango zara pendejie, oraiñ artien be ezan zara ta
zure nobidxue da, pendejo utse, zetako esan bi dau nireitxik ezer?
beti ezan da pendejue, andrak paiño txarraue dako miñe

Gaztelerazko pendejo = hombre pusilánime da formaz, baina esanahia ezberdina da eta gainera, emakumezkoetan ere erabilia.

PENTZURE

Konfiantza izan. Eusten.

orren pentzure on banaitxen gaur be eitxeko okiko nauen
ez on nire pentzure enai etorko ta
aurren ormien pentzure itxi zakue dxeusi barik
ai, zure pentzure itxi imie? Ezta pentsa be!

PEPE EIÑ DXE

Inolako arazo barik bizi.

nire alabak pepe eiñ dxe bizi diez, ez gurelez
gaur egunien askok eztakoie pepe eiñ dxe bizitxeko motiborik ba

PEPIÑO

Pailazoa. Baina zentzu peioratiboan txotxongiloa.

pepiñue aix ela? Bestelako tontue au or
pepiñuen antzeko morroi bategaz eiu dxau pellikan
zu zara pepiño, bakixu ori zer dan? Ba auri, tontue
aur on dan pepiñue lako mutil batek emon dost arrikadie
zirkoko pepiñuek pe eztauie orrenbeste pariste eitxen

PEPIÑUE / LEZ / LAKUE

Pailazoa. Peioratiboan gehienetan, argala eta itxura gabeko pertsona denean, baina nabarmen jantzitakoa ere bai.

pepiñue lako morroiegaz dabill, gauzeztanagaz
pepiñue lez dxantzitxe ikusi dot bera mutille

PERKILLO / UE

Kopeta-ilea.

pelukeriri esan bi tzat perkillorik ez ebaitxeko imiri
begidxetara dxeusten dxastez perkilluek
modan dauen gauzie da perkillue, baie ez dxast gustaten
perkilluek larreidxe ebai dozuz

flequillo → plekillo → prekillo → perkillo.

Horren parean ferkillo ere erabiltzen da, baina gaur egun, gehiago entzuten da erdarazko flekillue.

PEROZTUTE

Zenetik irten, umeak batez ere.

au imie bakixu peroztute dauena bakasiñuek asi dizenik eta ona?
danak pe, onek ime txarridxok peroztute dauz
ba peroztute badauz, etzien itxiko duz plaidxera barik

PERRETXIKU LAKUE

Oso garbia.

garbidxe be garbidxe da a gero, perretxiku lakue

PERRETXIKU LEZ

Oso garbi.

etzie itxi dost perretxikue lez
erropak pe perretxikue lez, garbitxute ta plantxeta

PETXUEK

Zama, karga ekonomikoak.

gaurko petxuek andidxek tiez, da eztau iñor arpeidxe emongo dotsonik
gaztiek pe petxu andidxek takoie, milloietako etzie paga biarra

PIE

Neurria. Hitz hau, hitz egiterakoan, azentuan nabarmentzen da.

ogei pieko zimarroie atrapa ei dauie
ogei pie eztakoz Santa Mariako torriek pe
azpiko gonie erun dau pie bi luziau

PIKOTERO / A

Mihiluze.

dana konta tso laguneri pikoterie dalakon
ez esateko esan da berak pikoteruek dana konta
baie zelako pikoterie zara ba, lapiko txikidxaue dakozu
ez konta sekretorik, pikoterue da ta

PINGUE

Oso txikia. Gainera peioratiboan erabiltzen da.

ime pingo guztidxek, takoie kotxe despanpanantiek
zati pingo guztidxek imiñ dxostez karnazeriek
pinguek tiez onek porzebak, baie gustotxue ona dakoie
onek sagar pinguek artun de etor zara?
ganera pingo pinguek emon dotzuz

PINPIRIN PANPARAN

Finolatzen ibiltzea. Guk, pinpirin hitzari panparan gehitzen diogu eufoniagatik edo.

an dabiltzu a pinpirin-pariparan kalerik kale
pinpirin-panparan dabillela esan dostie, baie zetako, badako nobidxue ta

PINTORERUE

Pintore.

pintoreruek esan dost, datorren ilerarte eziñ dxauela etorri
pintoreruen kontuek idxen dost, zerora
ez esan pintoreruei, neuk eingo tzut eta

Seguru aski gaztelerazko pinturero hitza hartu da nahiz eta honen esanahia guztiz ezberdina izan.

PIÑUEN AZPIKO IDIE

Pertsona hazi denean esaten zaio.

alabie piñuen azpiko idien bestekue eindxatzu!

Mañuko esamoldea da, idie berba iratzea da (helecho).

PIPERGAZTELAKUE

Piperbeltza.

ekau pipergaztelakue arrotza prijidueri botakotsat eta
pipergaztelakuek emoten tso jatekueri falta datson toketxue

Uste dugu, garai batean espezia hau gaztelatik ekartzen zutelako dela.

PIPETOI

Pipa. Dupa.

antxobie txikidxe ezan dalez pipetoietan sartun dauie enpuñeta
pipetoi andi bet, dxeusi dxatzo ganera, da anbulantzidxen erun dauie
egun santo guztidxen on gariez pipetoiek garbiten

Gaztelerazko pipa hitzari -toi atzizkia erantzi zaio handitasuna adierazteko.

pipa + toi → pipatoi → pipetoi.

PIPIRRIÑUE

Oso txikiak.

arek etziek pipirriñuek tiez, lagun bi kabitekuek
kanike pipirriñuegaz ibilltzen da olgetan
ime pipirriñuek dxungo diez txarangatan

PIPITXE / IE

Kuxkuxero.

arek pipitxiek, nonzerbarri dalez, dana dxakitxen dau
badakitx nik pipitxie dana
aregaz konfidxantza gitxi, pipitxie da ta
arek pipitxe zantarrak, zer dabillen gauzek kontaten

PIRRI / DXE

Oso txikiak. Umeei bakarrik aplikatua.

ime pirridxekaz beteta on da
ime pirri pillo bat sagarretan dxun da
ime pirridxek guztidxek uretan sartunde uger eitzen be eztoskue itxi

Ez du D.A.E.k jaso duen hitzaren zentzua, honek puntilloso, cascarrabias zentzuaz jaso baitu. Eta guk ere jaso dugu zentzu horretaz, baina beste berba bat erantzita: kakapirridxe hain zuzen.

PIRRISTADA / IE

Kantitate txikia. Baina beti likidoa edo kaka arina.

oridxuen pirristadatxu bet bota kazulera
kaka pirristada bat urten dost pantalonatara
olluen kakak pe pirristadaka urteten dau

PITXARROSA

Marrazo familiako arraina. Baina konparazioan, pertsonei aplikatzen zaie, batez ere koloreagatik, eta beti emakumezkoei.

bestelako pitxarrosie zauz or
eguzki lar artun dot eta pitxarrosie lez nau
pitxarrosie lez zauz gorritxute

pintarroja → pitxarrosa.

PITXIKE PITXIKE

Zatika-zatika. Apurka-apurka.

pitxike pitxike, ekar doskun tartie akaba ein dxu
pitxike pitxike zabiltz, artuisu zati andi bet eta dxun zaitxez telebisiñue ikusten

PITXOI / NA / IE

Mezprezuz, burlaz edo irain txiki baten moduan erabiltzen da. Gizon edo emakumea izan daiteke.

bera pitxoie geure atzien ibill dxe denpora guztidxen
esan orreri pitxoniri trankill oteko
eurek pitxonak geu nora guzen begire on dxatzuz
aurreri pitxoniri esan eitxeko

Gaztelerazko pichón erabiltzen da adjektibo bat sortzeko.

PITXUKEI / DXEK

Txikikeriak, balio gutxiko gauzak.

zer erosten dxun zara ba? Ezebez, pitxukei batzuk
auntxe be todo a zienera dxun zara pitxukeidxek erosten

PIZKAZURRE

Fruta-hezurra da. Baina pertsona edo gauza oso txikiak definitzeko erabiltzen da.

pizkazurren besteko gixonak ein txuz aurrek biar danak
arek ime pizkazurrek andidxen gauzek eitxen txuz
magari pizkazurrek txiki txikidxek tiez, baie arek takoie arbolak

Fruituen hezurra, pizkazurra erabili da txikitasuna adierazteko.

PIZTOJA

Irainezko berba da.

ona bazatoz piztojien antzekuori, arpidxe be apurtu eingo tzut
piztoja utse zaralez, ez zaitxut guse ezetako be
piztojo, esan bia beste baten ia, emoten tzutenagaz…

PLA EITZEKO PATATIE

Pertsona oso lasaia.

bitu a, disgustue emontzoie baie pla eitzeko patatie dalez betulek mobidu bez
bueno bakizu, pla eitzeko patatatxue da ta, askorik ez eskatu

PLAMIKIE

Panpina.

plamikie lako arpeidxe dako beronek imiek
olentxerok plamike bat ekarko dotzu
plamikiri begidzek atara tsoz

Gaur egun muñekue / ie gehiago ezaten da, adinekoetan bakarrik entzuten delarik plamika.

PLANDU

Lisatu. Leundu.

len edozelan oten zan dan lurre plandute ikusi dot
aretzan on dizen mendidxek pe plandu eiñ dxauie
akordaten zara zelan ibilltzen ezan garizen taluek planduten?

PLANTA

Jarri.

amen planta, obeto ongo zara ta
telefonuen plantateko diño zure amak
da esan tsozen berbakaz jenidxotan planta da
ezpada plantaten, planta bi dauen lekuen, eztako lekorik

PLASTANGA

Aurpegi biribila eta betea duena.

arpi plastangie dako baie begi politxek takoz
igertagidxe lako plastangue da, lodidxe ez esan arren
plastanga plastanga dau, da eztauela dxaten ezer diño

PLASTAZO

Aurpegiko gogorra. Zartada.

emon tson plastazue Mundekatik pe entzun eiñ dxe
guzu plastazo bat hartun? Ba on isillik
plastazuek arpidxe be gorritxute itxi tso
eztozule eingo? Ba aur dutzu plastazue

Hitz honen konpozaketa plast onomatopeiazkoa eta -zo atzizkiak osatzen dute.

PLATUXA

Oso zapala den arraina da gaztelerazko platija deritzona, baina konparazioan, edozer gauza zapal definitzeko erabilia.

platutxe da berau ogidxe
platuxie lako surre dako berak mutillek
emon dostezen zapatak, zapal zapalak, platuxek ezan diez

PLAUST EIÑDXE

Bertan behera utzita.

plaust eiñdxe itxi gaitxuz bertan
ez itxi gauzek plaust eindxe, gero neuretzat biarra da ta
plaust eiñdxe itxi dau nobidxie

PLEGAZIÑUE

Igurtzidura. Alkoholaz gorputza igurtzi.

okiñ dxoten gorpuz guztiko miñe, plegaziñuek kendu dost
plegaziñuek onak tiez gripe kentzieko
gixona, emoistazu alkolan plegaziñue
guzu plegaziñotxue emon ela? Ni listo nau iguzidxek emoteko

Ez dakigu nondik sar zitekeen hitz hau, gaztelaniatik dirudi baina ez da ziurra.

PLEITXE

Pleita. Gaztelerazko flete hitzetik sartua, negozioei buruz edo hauek egiteko aukerari buruzko edozer izan daiteke.

eztako oraiñ artien okiñ dxauen pleitxerik
bai, galdu dau okiñ dxauen pleitxe
zelako pleitxe okikun ba, arek aurrera segidu bazauen
erdu ametik, amen eztau pleitxerik eta

Bermeon sarri entzun izan da gaztelerazko esaldi hau:

vamos niñas que aquí no hay flete.

Palankako nesken ahoan jarrita. Seguraski hortik sartu da, nahiz eta itsasoari dagokion hitza izan.

PLISTADA / IE

Aurpegikoa, baina ez hain gogorra.

emoten tzuten plistadiegaz arpidxek pe buetta eingo tzu
plistadie emongo tsola esan tso baie gero ezebez
plistada asko agindxu ta gero emon bez

Hitz hau plist onomatopeiazkoa eta -ada atzizkiak konposatzen dute. Plastazo hitzaren aldaera da eta erabilera berdintsua daukate. Badago azken aldaera bat, nahiko erabilia den plistazue. Hau ere goikoen parean jarri behar da.

POLITXO

Polito. Baina tonua beti izaten da mezprezu, arbuiatzeko edo gaitzezteko.

auri de ondo eitxie, politxo!
ez zarala etorko? Politxo
politxo dau gauzie! Bestelakue!
zeuk neure boltzatik artun dirue ezta? Politxo e?

POLITXO EMOTEN TSU!

Lelo moduen erabiltzen da, eta egoera ezberdinetan. Kritika moduan.

plaidxera zuez ela? Politxo emoten tzu neu barik dxutie
politxo emoten dotso areri, imiek bertan itxitxe ara ta ona ibilltxie

POLIZIKO / UE

Polizia.

Adinekoen artean bakarrik entzuten da, baina merezi du gehiago erabiltzea, gaztelerazko policía asko sartuta baitago.

alako baten, poliziko guztidxek aldabatera, dxoten asi dizen
polizikuen zartadak bakitxez nik zer dizen
txarto aparkata okiñ dxauelakon kotxie polizikuek multie imiñ dxost Bilbon
polizikuek tiñon lekuek dxun bi zu

POLIZTU

Politu.

au imie poliztu eiñ dxe Bermiora etor danik eta ona
plantie okiñ dxot sikatute, da ure bota tzatenien poliztu eiñ dxe
begidxek poliztu eiñ dxatzuz
poliztu bai, erre bai eiñ dxastez pintxeten pintxeten

Hitz hau, tu partizipioa hartuz gero, aditz bihurtu da.

polit + tu → politu → poliztu. Kasu honetan z bat desarroilatu da. Eta ez ote da askoz ere politagoa azken hau?

POLONTIEN

Ur gehiegi edukitzea jatekoak.

lau indxabak dauz polontien
baitxe garbantzuek pe polontien dabiltzez
polontien imin zuz lau okela zatidxek
lapikue polont eiñdxe dau

POPA ARIÑE

Pertsona arina, mugikorra.

zelako popa ariñe da ba, ezta momentu baten be geldi oten
popa ariñe dalako pasa dxatzo pasa dxatzona, diruek galdu, belaune apurtu da nobidxuek eskapa

POPA KAKA

Irain txiki bat.

nora zuez popa kaka, nobidxue topaten? Ba ez eiñ ilusiñorik
zer diño berak popa kakak ba, eztako zeri, da aur due markesie baiño arruau
orregaz popa kakagaz eztot gure tratorik

POPA / IE

Itsasontziaren popa. Analogiaz ipurdia adierazteko erabilia.

dxeusi ein nai da popako miñe dakot
popie dakozu loitxute
popan urten dost baltzune batek
gose bazara neure popiri kendu zati bet

Askotan gertatzen den bezala itsas giroko hitza erabili da, nahiz eta, kasu honetan, erdarazko hitz bat izan. Auzoetan ez da erabiltzen termino hau, baina herrian eperdi baino gehiago erabiltzen da.

POPADAN / IEN

Abiadan. Itsasontzia ere horrela joaten da haize handia dagoenean, honi popa emanda.

muxikie akabaten dan momentuen popadan nuen etzera
popadien dxun diez arek Ateleti ikusten Madrillera
ziñie ikusitxe popadan etorko zara gero
txikiteue eiñ dxe gero, popadan andriñe, ez asarratuteko

POPAGANIE

Itsasontziaren atzeko aldea.

Tire popaganera han trankilau zuez eta
Nebera di dakuz barruen, bata korostan eta bestie popaganien

POPAIXE / IE

Atzetik joten duenean haizeak.

zer dabil ba, popaixie dala?
bai, popaixie da, arin dabill eperdidxe
au imie popaixe utse da, ezta lotzien etzien momentu baten be
enebada, popaixie dala esan tzat da asarraty eiñ dxast
eguno be eztauelez etzien aurreitxik esan tzat popaixie dala

POPAZGORA

Ipurdiz gora.

popazgora dxeusi nai da izterra apurtu dot
ez ibili olan, popazgora dxeusiko zara ta
an on dxatzuz arek, popazgora eguzkidxe artzien
popazgora tunbeta on dalako erre dxatso popie
popazgora on diez? Frakarroi barik?

POPERTZA

Derrigorrez.

popertza ein bistazu bidxarko erropie Bilbora nuen da
ezta popertzakue, baie eitxen bastazu obeto
popertza popertza dxun bi zan dau ziñera, imie olan ittitxe?

por fuerza → poperza → popertza.

Gutxietsi. Mezprezatu.

popertzakue da bera mutille, ofizidxorik pe eztako ta
ori erosi zu? Popertzakue da berori dxantzi biarra
Benidorrera dxun zara, baie popertzakue da bertara dxun biarra

por fuerza + ko → porfuerzako → poperzako → popertzako.

Koldo Izagirrek bere Lokuzioetan popuertzakoa jartzen du eta lehenengoko esanahia bakarrik jasotzen du.

POPIE BE ERRE

Gauza bat lortzeko edozer egin.

aren neskien atzien popie be erre eiñ dxau
berak guzan dauen kotxie erosi arte popie be erre

POPIE ERREIDXEZ

Azkar, arin joan gauza baten atzean.

popie erreidxez dxun diez Bilbora, Gurejuen ikusten
Gernikeko dxakixetan popie erreidxez dxun da berari gustaten dxatzon mutille ikusten

PORRATIBUE

Dagokion kantitatea. (dirua)

zuri zeure porratibue emon ezkero, kitxu
beran porratibue emon ein bi dxatso
dirue irebazten zunien emongostazu neure porratibue

Hipotesi bat erabiliz, latinezko portio-oniz = parte, porción edo pro portione = proporción hitzetik etor daiteke.

proponione → porrationea → porratiboa → porratibue.

Beraz, dardarkarien metatesia gertatu ondoren, leherkati hoskabea erori eta leherkari hostuna eta a bokalea garatu dira.

PORTADIE / UE

Ondo portatzen dena.

portadie zara, aulan gustaten dxast niri, tokaten dana emotie
gure Daniel total da portadue, afaitxue dxaten be erun eitxen nau
total da andra portadie, atentziñue deitxutekue

POTESTADE / LE

Energia. Indarra.

ametik altzateko potestade barik nau
etzera allega gariez, ezer eitxeko potestade barik
potestaderik pe eztot okiñ kontestateko
zuk ez takozu potestaderik ori eitzeko, ezta zure ardurie

Gaztelerazko potestad = poder hitza hartu da, baina zentzu zabalagoan erabilita.

POTORRUE

Uherroi (txoria). Baina konparazioan r ordez g ahoskatzen duten pertsonak definitzeko erabillzen da. Gainera esan ere honela egiten da: potogue.

zure lagune potorrue da, bueno, potogue
itxixu ba koitxaduri ba, naiku desgrazi dako potorrue ezan da ta

POTOZORRI / OXE

Oso txikia. Dezpektiboki erabilia.

potozorridxen besteko mutillek ein tzu geidxau
potozorridxe, baie nik paiño indxar geidxau dako
allega garizenien Kasinora ime potozorri guztidxek mozkor mozkorrik on diez
Potozorri, zer eingostak pa, metro erdi be eztakok eta

Hitz honen konposizioa potro eta zorri hitzek osatzen dute.

POTOZORRIKEIDXEK

Txikikeriak. Inuzentekeriak.

urten etzetik gero, beti zauz potozorrikeidxek eitzen da
nireñe ez etorri potozorrikeidxekaz
potozorrikeri asko dakozu, itxistazu bakien

POTROKILLO

apurrek bezala legatzaren tripoilak dira.

ondo gozo dxan duz potrokillo freskuek
baie potrokillo konjelauek eztiez oten ondo
porrokilluek edozelakuek tauz elegante

Hitz hau potro eta -killo atzizkiaz osatzen da: potro + killo → potrokillo.

POTROSO / UE

Zorte handiko pertsona.

arek, auntxe be markie eingo dau, potrosue da ta
ene alabie, beti zauz negarrez da zeu zara potrosie
ori patroie potrosue da, edonon topaten dan arraiñe
beti ezan da potrosie, baie aspaldidxon eztako suertarik

Ikuzten denez, emakumea ere izan daiteke potrosa nahiz eta potrorik ez eduki.

POTRUEK

Barrabilak. Gaur egun nahiko zabal erabiltzen den berba da. Baina ez garai baten. Azkuek jaso du bere hiztegian eta Ondarrun eta Lekeition kokatzen du hitza. Baina Bermeon asko esaten den frogarik asko dago. Lhandek ere jaso du lapurtera euskalkian. Badirudi kostako herrietan erabiltzen dela.

potruek aldien bakozuz salta auna
ezpadau arraiñik zeure potruek imin guz saltsan
potruek asiko zuz, asi, auri!

POTXERA

Kordel fina.

potxeragaz amarra bi diez orrek paketiek
meieidxe da potxera orretako
potxer zati bet artun da imiñi kanoie amarrata
potxeran obillo bat emoteko esan aitxeri, berak tako ta

Azkuek jaso du bere hiztegian, Ondarroa, Lekeitio eta Bermeoko hitza dela esanez.

POTXOLA / IE

Alua.

marie gorantz etor danien beste mandan pasa bi zan du ta potxolie be busti ein biar
potxolako asgurekaz enai kapaz
ur freskuegaz garbitxuixu potxolie, da ikusko zu zelan kenduko dxatzun

POTXOLIÑIE

Alua, baina diminutiboan.

ze eiñ dxatzu laztana, potxoliñeko miñe dakozu?
potxoliñetxue erreta dakozu te
andra batzuk potxoliñie estimadu dakotzuie
potxoliñie estimadu okitxekue ezta ba

POTXORROSKILLE

Ezgauza. Sibaritaren jatekoak.

dxan duzen karakolak gozuau on diez, potxorroskillerik pez obiauek
ama, zer dau dxateko? Zera! Potxorroskillek!
ba nik potxorroskillek gu dotez dxan

POZARREN

Pozik. Alai.

pozarren etor da etzera Ateletik irebazi dauela ta
ba ni enau pozarren, kristelezko dxarrie apurtu dot eta
danok kauz pozarren, laster bakaziñuekaz guez da
nik pozarren be eingo lekitzut ori mesedie, baie eziñ dxot

Azkuek ez du jaso, baina bai D.A.R.k Añibarroren zita bat aipatuz. Bermeon ez da erabili beste hitzik hori adierazteko oraintsu arte. Gazteen artean pozik ere entzuten da.

POZTIXOZKO / UE

Indargeak. Oinarri gabekoa Bizitasun gabekoa.

poztixozkue lez dau bertan parata
zelan guzu otie ba, poztixozkue batian
poztixozkuek tiez imiok ela, iñok ikutu barik dxeusteko?
ene alabie, poztixozkue be aulan oten da momotute

Kasu honetan adjektibo funtzioa dauka.

POZTIXUEN

Ahul. Indarge.

andidxe pasa dau te, oindiño poztixuen dau
ez ikutu niri poztixuen nau te, eztakot indxarrik eta
poztixuen dau baie laster imingot ondo ori kuadrue
poztixuen imiñi, lekue topa arte

Gaztelerazko postizo dirudi, baina formaz berdina izan arren esanahi ezberdina da.

PRESTUE

Presio-lapikoa.

arin dxun bi dot etzera prestue itxi dot suten da
prestue zu gitxigaz imin bi de, ostantzien esplota eitxen dau
prestuen tapien astie dakot apurtute, da eztaitx nok imitxen dauen
arin gure bazun eitxie, dxatekue prestuen ein bi zu

Lapiko hauek irten zirenean, euretariko baten izena presto izan zen eta ordutik hona, lapiko guztiak dira prestue.

PRIJIDUKIDXEK

Frijituki.

prijidukidxen useiñegaz larritxute nau
gure ama beti dabill prijidukidxek eitxen, eguno bez ensaladarik
prijidukidxek eztiez ba gorputzerako onak

Batzuetan gertatzen den moduan f → p egin da. Gero aldaketa fonetiken eraginez, beste itxura bat hartu du hitzak.

PROPORTZIÑUE

Aukera. Proposamena.

eztau okiñ berak gu zan dauelako proportziñorik
proportziñorik ezpadau bertan lotuko da
proportziñue etor dxatzo, baie ezta ezan beran gustokue
biar eitzeko proportziño ona badakot bertara dxungo nai
proponziño txarrak okin txuzelez, Ateletin geratu da
proportziño ona dauenien gauze guztidxek itxi bi diez

Ez du zerikusirik gaztelerazko proporción hitzarekin.

PULPERO

Despektiboki erabilia. Leku guztietan egon nahi duen pertsona. Mugikorra. Urduria.

esan dau Anderregaz dxuteko. Beragaz pulperuegaz?
Dxokin da Ander bidxek datoz. Bestelako pulpero bi
ongo zara geldik pulpero txarridxori
orreri pulperuri esan, ez dxuteko uretara

PUNTADA

Zeiharresana. Zirikada. Puntada.

beran aurretik pasa naienien puntadak botaten asi de
puntadak botaten ibil barik esan arpire esateko dakozune
bota dau arek auntxe be puntadie
puntadak botaten abille da

Seguru aski punta = puya gaztelerazko hitza izango da hitz honen forma eta esanahiaren oinarria.

PUNTXETA

Puntzeta. Konparazioan erabilia.

esan dostezen berbakaz sartun dost niri puntxeta betiko
eske puntxeta lez esaten txuz berbak
isillik ezpazauz, puntxeta lez sartungo tzut au kutxillue
ikusi zu atzoko pelikulen zelan lantza tson puntxeta

Azkuek, punzón, bayoneta eta estoque zentzuaz jaso du.

PURGATOIDXOKO ARIMIE LEZ

Itxaroten.

bestela on nai benan zeuri begire lau orduen, purgatoidxoko arimie lez
orren nobidxuek orduek emoten txuz nobidxiri begire, an oten da purgatoidxoko arimie lez
ezgariez ongo purgatoidxoko arimek lez, da eiñ alegiñe ariñ etorteko