Bermiotarra

S

SAKA

Bultza egin.

Ia beti erabiltzen da partizipiorik gabe. Hala ere, noizbehinka ten partizipioa hartzen du.

Hitz honen esanahia honetara bakarrik mugatzen da, ez du beste zentzurik.

SAKADIZ / EZ

Txankleta moduan erabilitako zapatak, zapatilak, eta abar.

SAKAMANTAK

Soinekoak soinekoen gainean janztea. Edozer jartzea soinean.

SAKASTA

Troka. Sakana.

SAKIE ATARA

Sakea ateratzea pilotari badagokio ere, kasu honetan indarra edo bultzada erabiltzea suposatu beharko luke. Baina esaldien zentzuari begiratuta nolabaiteko diferentzia agertzen da. Esaterako:

Baina jatekoari Sakea aterako diogula esaten badugu:

Beraz, kasu askotan gertatzen den moduan, esaldia eta esanahia ez dira etortzen bat.

SAKUSTE

Sakosta.

Azkuek, sakosta eta zakoste hitzak jaso ditu, baina Bermeon, hitz honen esanahia askoz ere zabalagoa da.

SALIDE / IE

Irteera. Era guztietakoak.

SALISTRIE

Kresala.

SALTAMATXIÑUE

Matxinsaltoa.

SALTSA / IE

  1. Saltsa. Endredoa.
  1. Katarroa edo hotzituta egoteak dakarren mukiei esaten zaie.

Azkuek ez du jaso, baina bai D.A.R.k. Honek beste zentzu batez jaso du.

SALTSA DANATAKO PEREJILLE

Beti arazoetan egoten den pertsona.

SALTSAIDXO / UE

1.- Itsaskia.

2.- Bronkioak kargatuta.

SALTSERO / UE / IE

Saltsa guztietan sartzen den pertsona.

Hitz honek -ro gaztelerazko atzizkia hartu du.

saltsa + rosaltsero.

SAMAKAKA

Ahots erlasma duena.

SAMAKO AZURRERARTE

Gogaituta. Nazkatuta.

SAMIE URRUTU

Aldarrika sama urratu.

SAN SANIEN LO

Lasai lo.

SANBLAZINTXE / IE

Ukabilkada. Kolpea. Ostia.

Nola sustraitu den hitz hau ez dago susmorik ere. Hitzaren konposizioan hiru elementu sartu dira: San Blas + zintasanblazintasanblazintxe.

SANDXE / IE

Txanda.

Azkuek sanja jaso du, eta Ondarrun eta Lekeition jartzen du hitz hau, baina Bermeon ere oso erabilia da, besterik ez baita ezagutzen hori adierazteko. Lhandek frantseseko change bezala jaso du.

SANTO / UEK

Liburu, pelikula edo aldizkarietako irudiak eta imajinak.

Hitz hau, santuen irudiak kontuan izanik ateratakoa da, hau da, analogiaz atera den hitza.

SANTUS

Ondo edo ez ondo dagoen galdetzeko eta ez dagoela ondo baieztatzeko.

SAPUEN BEGIDXEK

Konparazioan begi nabarmenak.

SARDA / IE

Arrain multzoa. Konparazioan Pertsona multzoa.

SAREGIÑ

Saregile.

Benetan harritzekoa da, hiztegietan ez agertzea hitz hau. Eneko Barrutiak bakarrik sartu du bere Bermeo eta Mundakako arrantzaleen Hiztegia liburuan.

SARNAZTO

Iraina da. Mesprezuzkoa. Ez da erabiltzen zentzu konkretuan.

Askotan bezala, hemen ere -to atzizkia hartu da, izen batetatik adjektibo bat ateratzeko.

sama + tosamato.

Baina eufoniagatik z tartekatu da eta sarnazto eman du.

SARTENA

Pertsona fidagaitza. Hemen entzuten duena han kontatzen duena. Gehienetan emakumea izaten da.

Izen batekin adjektibo bat egin da.

SARTENAZO / UE

Kolpea. Ostia. Ukabilkada.

Kasu honetan -zo atzizkia erabili da.

sartena + zosartenazo.

SARTUN URTEN BAT

Bisita labur bat.

SASKELA

Baldresa. Zabarra.

Azkuek, Txomin Agirreren zita bat aipatuz azaltzen du hitz hau. P.M.k ez du jaso eta badirudi, ez duela erabilera zabalik. Bermeon, ostera, normalki erabilizen da. Adjektiboaren funtzioa betetzen du.

SASKELDU

Baldrestu. Zabartu.

Aditzaren funtzioa betetzen du.

SASKELDUTE

Baldrestuta. Zabartuta.

Adberbioaren funtzioaz agertzen da.

SASKELEIDXE

Zaborreria izango da. Baina soroko orbel siku eta abar ere bai.

Saskel + -eria atzizkia → sakeleria.

Gero fonetikako aldaketak jasan ondoren: saskeleidxe eman du.

SASKI BASKIDXE

Nahiko zikina. Ez dauka saski-naski hitzarekin zerikusirik.

SASTARRA

Mozkor ederra.

SASTOI / DXE

Pertsona zikina.

SATSA

Ugari. Asko.

Izen batetatik kantitatezko adberbio bat sortu da.

SAÑE

Marrazoaren olioa da. Baina konparazioan erabiltzen denean, izerdia da.

SENAIDXE / IE

Senaia.

Gaur egun gaztelerazko cala ari da sartzen. Kintanak senadi jaso du.

SERBEZIDXO / UE

Soldadutza.

servicioserbezioserbezidxo; bokalen asimilazioaz.

SERRAPOLLERA

Jantzietan lotzeko erabiltzen diren cierre gaztelerazkoa hartuta egin dugu hitz hau. Aurretik hasitako bide bati jarratuz, eta lokuzioetan ere azaltzen den moduan, Latino Amerikan erabiltzen den pollera (falda) hitza hartu da zuzenean:

cierra pollerazerrapolleraserrapollera.

Gaur egun, gazteleraz, automáticos deitzen dira.

SETENTZIDXE

Agirika gogor baten esaten da.

Gaztelerazko sentencia erabili da oraingoan:

sentenciasetenziasetentziasetentzidxe.

SEÑORA ANDIDXE

Mesprezuaz erabilia. Handigurako emakumea.

SILENTZIDXUE

Isiltasuna.

Maileguak gureganatzen oso jaioak garenez, hemen daukagu adibide berezi bat

silenciosilentziosilentzioasilentzidxue.

Ohikoa den bezala, iu bokal bitartean j epentetikoa sartuta silentzidxue eman du.

SINGANORIA

Ganora gabekoa.

Argi dago erderakada bat dela, baina herri honetan asko erabiltzen dena, urte askotan gainera. Sin ganora honek adierazten digu, gaztelaniaz jabetu orduko, edo, behintzat, orain esaten den moduan, gazteleratik ekarritako ure lez jakin aurretik, halako berbak asmatzen ikasita geundela.

SIRISIRIDXE

Larumin, edo gibeleko gaixotasuna.

SIRUNTXILLIE

Sugandila. Hitz, hau eta geroxeago ikusiko dugun sorantxillie auzoetan aurkitutako formak dira. Beste modu batzuk ere aurkitu ditut, esaterako sumintxillie, baina gutxiago erabiltzen direla dirudi. Herrian **sugandillie*, lagartue edo lagartijie esaten da, auzoetan ordea muskerra.

SOIDXIE

Itsasorako otzara.

SOIJE LABANA

Burusoila.

SOIÑIEN SOIÑEKUEKAZ

Besterik gabe. Ezer barik.

SOLDU

Oztopatuta dagoen zerbait libratu.

SOLUE

Baratza, ortua.

SONDAIN

Noraezean. Galduta.

SORANTXILLIE

Sugandila.

SORKI

Buruan kargak erabiltzen direnean jartzen den zapi bilbatua da. Konparazioan, ileak zorki moduan buru gainean jartzen den mototsari deituko diogu.

SOSPAL

Zuhaitz oskola.

SOSTRIE

Sareztatu dela dio hiztegiak, gaztelerazko zurcir. Gaur egun ez da egingo horrelakorik, baina orain urte batzuk, asko, egin beharra zegoen eta berba hau erabiltzen zen. Geroago errepasa esaten zen. Gaur ez dakit. Nik neuk eta nire ingurukoek, erabiltzen dugu.

Berba hau jadanik galduta egongo da, baina berba oso polita denez sartzea erabaki dut.

SU / E

Arrain askok ezpi edo hezur pozoitsuak edukitzen dituzte, Horiei sua deitzen diegu.

Azkuek, Mundaka, Lekeitio, eta Bermeorako jartzen du.

SUBLEBA

Haserre. Koleratsu.

Gaztelerazko sublevar hartu da zuzen zuzenean, eta zentzua ere, figuratuan, berbera da. Ikusten denez, gaztelera bezala, aditza, adberbioa eta izenaren forman agertzen da.

SUBOI / E

Era guztietako sugeak.

SUBREBIDXE

Jenio txarra. Arrabia.

Gaztelerazko soberbia ederto egokitu da Bermeoko hizkeran.

soberbiasobrebiasubrebidxe; iaidxe.

Kontsonante dardarkariaren metatesia jasan ondoren, bokalen ixtea gertatu da.

SUBRESIOSUE / IE

Koleratsua.

Hitz honi gazteterako so atzizkia lotu zaio, adjektiboa sortzeko.

soberbia + sosoberbiososubrebioso.

SUE ATARA

Beste kasu askotan legez, atara hitzari beste bat gehitu zaio errieta.

SUERTOSUE / IE

Zorte ona. Baina kasu honetan, pertsona, animalia edo gauza bat izan daiteke zorte onekoa.

Gaztelerazko suerte hitzari -so atzizkia erantsi zaio suerte + sosuertoso.

SUESTA

Itsasoko ur-jantzietan ezin faltatu buruko kapela.

Gaztelerazko sueste hitza hartu da zuzenean:

suestesuesta.

Askotan bezala, erdiko azken bokalea ireki egin da.

SULFURE / TA

Koleratsu. Haserre bizian.

Gaztelerazko sulfurar aditzak, zentzu figuratuan irritar, encolerizar ematen du; beraz, zentzua ere berbera da.

sulfurarsulfure.

SUMIÑE

Min arina, baina eten gabekoa.

Ez dauka, hiztegietan agertzen den bezalako esanahia.

SURBIZKI / DXE

Zerbait aurkitzeko afan bandia izatea. Gauzak topatzen ibiltzen dena.

Azkuek. Txorierrin jaso du hitz hau, baina zentrua goloso da. Beraz, esanahi aldetik, nolabait ezberdina da.

Badirudi, sudur bi edo sudur bikia daukan pertsona dela.

SURBIZKIKEIDXE

Zerbaiten bila lekuak eta gauzak miatzea.

SURRETAKO PUTZEGAZ

Haserre bizian.

SURTXILLO / UEK

Sudurzuloak.

Hitz konposatu honen bigarren elementua zulo da, Baina ikusi dugu aurrerago, hitz horren eboluzioa zein izan den:

surzuloasunziloasurtzillue.

Azkuek Lekeitioko hitza bezala azaltzen du, baina Bermeon ez da ezagutzen besterik.

SURTXU

Sudur handia, luzea daukana.

Kasu honetan -txu atzizki txikigarria erabili da, hitz antonimo bat sortzeko.

de nariz pequeña izan beharko litzateke, baina ez du hori eman, aurkakoa baizik.

SURTZILLUEK ZABALDUTE

Haserreruta.

SURZAPAL

Sudurmotz. Sudurzapal.

Azkuek ez du jaso, baina bai D.A.R.k 1897. eko Euskalzale-tik aterata.

SUSPENTZUEN

Ustekabean.

SUSUN KORDAN

  1. Hara eta hona ibili, noraezean.
  1. Oso urrun.

SUTETIK ARA

Egin berri.